الفصل الخامس: توبة المخالفين لأهل السنة والجماعة
مدير الموقع
الإثنين 9 يونيو 2008 م
<p class="1" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">- قال ابن تيمية رحمه الله: «الذي عليه السلف والأئمة، كالأئمة الأربعة وغيرهم أن توبة الرافضي تقبل كما تقبل توبة أمثاله من أهل البدع والمعاصي».</span></b><b><span dir="ltr" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: mylotus; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'"><?xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" /><o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none" align="justify"><span dir="rtl"></span><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus"><span dir="rtl"></span>- توبة أهل البدع وغيرهم صحيحة مهما بلغت بدعهم وكبرت، فمتى ما توافرت فيها الشروط الداعية لقبولها وكانت صادقة؛ فإنها مقبولة عند الله تعالى.</span></b><b><span dir="ltr" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: mylotus; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'"><o:p></o:p></span></b></p> <p align="right"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus"><o:p> </o:p></span></b><a name="_Toc113763084"><span style="mso-bookmark: _Toc131076398"><span style="mso-bookmark: _Toc132002120"><span style="mso-bookmark: _Toc132267578"><span style="mso-bookmark: _Toc132937650"><span style="mso-bookmark: _Toc137359166"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; COLOR: blue; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'">توبة </span></b></span></span></span></span></span></a><span style="mso-bookmark: _Toc131076398"><span style="mso-bookmark: _Toc132002120"><span style="mso-bookmark: _Toc132267578"><span style="mso-bookmark: _Toc132937650"><span style="mso-bookmark: _Toc137359166"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; COLOR: blue; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'">المخالفين لأهل السنة والجماعة</span></b></span></span></span></span></span><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; COLOR: blue; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'"><o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">لاشك أن الله يقبل التوبة من عباده ما دام المرء في زمن المهلة، قال الله تعالى: </span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; COLOR: blue; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'">((أَلَمْ يَعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ هُوَ يَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبَادِهِ وَيَأْخُذُ الصَّدَقَاتِ وَأَنَّ اللَّهَ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ))</span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'"> [التوبة:104].</span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus"> <o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">وقال جل وعلا: </span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; COLOR: blue; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'">((قُلْ يَا عِبَادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلَى أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعًا إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ))</span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'"> [الزمر:53].</span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus"><o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">قال الحافظ ابن كثير في تفسيره</span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'">:<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">«هذه الآية الكريمة دعوة لجميع العصاة من الكفرة وغيرهم إلى التوبة والإنابة، وإخبار بأن الله تبارك وتعالى يغفر الذنوب جميعًا لمن تاب منها ورجع عنها، وإن كانت مهما كانت وإن كثرت وكانت مثل زبد البحر»<sup><span style="COLOR: red">(<a title="" style="mso-footnote-id: ftn1" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftn1" name="_ftnref1"><span class="MsoFootnoteReference"><span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><span class="MsoFootnoteReference"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span style="FONT-SIZE: 13pt; COLOR: red; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: AR-SA; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'">[1]</span></b></span></span></span></a>)</span></sup>.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">وروى عبد الله بن عمر رضي الله عنهما عن النبي </span></b><b><span lang="AR-YE" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus; mso-bidi-language: AR-YE">صلى الله عليه وسلم </span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">أنه قال: (إن الله يقبل توبة العبد ما لم يغرغر)<sup><span style="COLOR: red">(<a title="" style="mso-footnote-id: ftn2" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftn2" name="_ftnref2"><span class="MsoFootnoteReference"><span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><span class="MsoFootnoteReference"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span style="FONT-SIZE: 13pt; COLOR: red; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: AR-SA; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'">[2]</span></b></span></span></span></a>)</span></sup>.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">والمخالفون ما زالوا يتوبون ويؤوبون ويرجعون إلى الله تعالى وتحسن توبتهم، وقبل نقل نماذج من توبة بعض من كان على غير السنة، أود التنبيه على أمور مهمة:<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; COLOR: red; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">الأول:</span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus"> رُوي حديث مفاده: (أن الله حجب التوبة عن كل صاحب بدعة)<sup><span style="COLOR: red">(<a title="" style="mso-footnote-id: ftn3" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftn3" name="_ftnref3"><span class="MsoFootnoteReference"><span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><span class="MsoFootnoteReference"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span style="FONT-SIZE: 13pt; COLOR: red; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: AR-SA; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'">[3]</span></b></span></span></span></a>)</span></sup>.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">إلا أن هذه الرواية ينازعها أمران:<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">1- أن بعض أهل الحديث طعن في رجال سندها، ومن ذلك ابن الجوزي في كتابه العلل المتناهية حيث قال:<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">«[باب منع التوبة عن صاحب البدعة]:<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">(211) أنا محمد بن ناصر، قال انبأنا علي بن عبد الرحمن بن عليك النيسابوري، قال أنا أبو الطيب سهل بن محمد بن سليمان الحنفي، قال: أنا أبو العباس محمد يعقوب، قال: أنا أبو عتبة أحمد بن الفرج، قال: أنا بقية بن الوليد، قال: حدثنا محمد الكوفي، عن حميد الطويل، عن انس بن مالك قال: قال رسول الله </span></b><b><span lang="AR-YE" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus; mso-bidi-language: AR-YE">صلى الله عليه وسلم:</span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus"> (إن الله حجب التوبة عن كل صاحب بدعة).<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">(212) طريق آخر: أنبانا علي بن عبد الله بن عطاء الإبراهيمي، قال: أنا عبد الله ابن محمد الأنصاري، قال: أخبرنا أبو يعلى الهروي، قال: أنا محمد بن صالح الأشج، قال: أنا داود بن إبراهيم العقيلي، قال: أنا بقية، قال: أنا محمد بن عبد الرحمن، عن حميد الطويل، عن أنس قال: قال رسول الله </span></b><b><span lang="AR-YE" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus; mso-bidi-language: AR-YE">صلى الله عليه وسلم:</span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus"> (إن الله حجب التوبة عن كل صاحب بدعة).<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus"><span style="mso-spacerun: yes"> </span>قال المؤلف: هذا حديث لا يصح عن رسول الله </span></b><b><span lang="AR-YE" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus; mso-bidi-language: AR-YE">صلى الله عليه وسلم،</span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus"> ومدار الطريقين على محمد بن عبد الرحمن الكوفي القشيري، قال ابن عدي: هو منكر الحديث مجهول، وهو من مشايخ بقية المجهول»<sup><span style="COLOR: red">(<a title="" style="mso-footnote-id: ftn4" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftn4" name="_ftnref4"><span class="MsoFootnoteReference"><span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><span class="MsoFootnoteReference"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span style="FONT-SIZE: 13pt; COLOR: red; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: AR-SA; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'">[4]</span></b></span></span></span></a>)</span></sup> اهـ.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">2- أن هناك زيادة مهمة جاءت عند الطبراني صححها العلامة الألباني<sup><span style="COLOR: red">(<a title="" style="mso-footnote-id: ftn5" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftn5" name="_ftnref5"><span class="MsoFootnoteReference"><span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><span class="MsoFootnoteReference"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span style="FONT-SIZE: 13pt; COLOR: red; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: AR-SA; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'">[5]</span></b></span></span></span></a>)</span></sup> رحمه الله في صحيح الترغيب والترهيب: (إن الله حجب التوبة عن كل صاحب بدعة حتى يدع بدعته).<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">ثم أيضًا قد أجاب أهل العلم عن هذا الإشكال الوارد في هذا الحديث من كون التوبة محجوبة عن أهل البدع بأجوبة، منها:<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; tab-stops: list 36.75pt; mso-list: l27 level1 lfo11" align="justify"><b><span style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: mylotus"><span style="mso-list: Ignore">1)<span style="FONT: 7pt 'Times New Roman'">            </span></span></span></b><span dir="rtl"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">أن هذا الحديث من نصوص الوعيد التي لا تفسر عند أهل السنة لتبقى هيبة الزجر عن الابتداع، ومذهب أهل السنة أن كل ما توعد الله به العبد من العقاب فهو بشرط ألا يتوب، فإن تاب تاب الله عليه<sup><span style="COLOR: red">(<a title="" style="mso-footnote-id: ftn6" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftn6" name="_ftnref6"><span class="MsoFootnoteReference"><span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><span class="MsoFootnoteReference"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span style="FONT-SIZE: 13pt; COLOR: red; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: AR-SA; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'">[6]</span></b></span></span></span></a>)</span></sup>.</span></b></span><b><span dir="ltr" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: mylotus; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'"><o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">قال شيخ الإسلام: <o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">«وهذا كما في نصوص الوعيد، فإن الله سبحانه وتعالى يقول: </span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; COLOR: blue; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'">((إِنَّ الَّذِينَ يَأْكُلُونَ أَمْوَالَ الْيَتَامَى ظُلْمًا إِنَّمَا يَأْكُلُونَ فِي بُطُونِهِمْ نَارًا وَسَيَصْلَوْنَ سَعِيرًا))</span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'"> [النساء:10]،</span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus"> فهذا ونحوه من نصوص الوعيد حق، لكن الشخص المعين لا يشهد عليه بالوعيد، فلا يشهد لمعين من أهل القبلة بالنار، لجواز ألا يلحقه الوعيد؛ لفوات شرط، أو ثبوت مانع، فقد لا يكون التحريم بلغه، وقد يتوب من فعل المحرم، وقد تكون له حسنات عظيمة تمحو عقوبة ذلك المحرم، وقد يبتلى بمصائب تكفر عنه، وقد يشفع فيه شفيع مطاع»<sup><span style="COLOR: red">(<a title="" style="mso-footnote-id: ftn7" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftn7" name="_ftnref7"><span class="MsoFootnoteReference"><span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><span class="MsoFootnoteReference"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span style="FONT-SIZE: 13pt; COLOR: red; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: AR-SA; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'">[7]</span></b></span></span></span></a>)</span></sup>.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; tab-stops: list 36.75pt; mso-list: l27 level1 lfo11" align="justify"><b><span style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: mylotus"><span style="mso-list: Ignore">2)<span style="FONT: 7pt 'Times New Roman'">            </span></span></span></b><span dir="rtl"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">أن أهل البدع على قسمين: منهم من يشرب البدعة وتخالط هواه، كما في الحديث الذي أخرجه أحمد وأبو داود من حديث معاوية بن أبي سفيان رضي الله عنهما قال: قال رسول الله </span></b></span><b><span lang="AR-YE" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus; mso-bidi-language: AR-YE">صلى الله عليه وسلم:</span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus"> (...إنه سيخرج من أمتي أقوام تتجارى بهم الأهواء كما يتجارى الكَلَبَ بصاحبه، لا يبقى منه عرق ولا مفصل إلا دخله)<sup><span style="COLOR: red">(<a title="" style="mso-footnote-id: ftn8" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftn8" name="_ftnref8"><span class="MsoFootnoteReference"><span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><span class="MsoFootnoteReference"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span style="FONT-SIZE: 13pt; COLOR: red; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: AR-SA; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'">[8]</span></b></span></span></span></a>)</span></sup>، فهؤلاء هم الذين تحجب عنهم التوبة، بمعنى أنه قلما أن يرجع عن هذه البدعة. </span></b><b><span dir="ltr" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: mylotus; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'"><o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">قال الشاطبي رحمه الله: «معنى هذه الرواية: أنه عليه الصلاة والسلام أخبر بما سيكون في أمته من هذه الأهواء التي افترقوا فيها إلى تلك الفرق، وأنه يكون فيهم أقوام تداخل تلك الأهواء قلوبهم، حتى لا يمكن في العادة انفصالها عنها وتوبتهم منها، على حد ما يداخل داء الكَلَب جسم صاحبه، فلا يبقى من ذلك الجسم جزء من أجزائه ولا عرق ولا مفصل ولا غيرهما إلا دخله ذلك الداء، وهو جريان لا يقبل العلاج، ولا ينفع فيه الدواء، فكذلك صاحب الهوى؛ إذا دخل قلبه، وأشرب حبه، لا تعمل فيه الموعظة، ولا يقبل البرهان، ولا يكترث بمن خالفه.</span></b><b><span dir="ltr" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: mylotus; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'"><o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">واعتبر ذلك بالمتقدمين من أهل الأهواء؛ كمعبد الجهني، وعمرو بن عبيد وسواهما؛ فإنهم كانوا -حيث لقوا- مطرودين من كل جهة، محجوبين عن كل لسان، مبعدين عند كل مسلم، ثم مع ذلك لم يزدادوا إلا تماديًا على ضلالهم، ومداومة على ما هم عليه، </span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; COLOR: blue; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'">((وَمَنْ يُرِدِ اللَّهُ فِتْنَتَهُ فَلَنْ تَمْلِكَ لَهُ مِنَ اللَّهِ شَيْئًا))</span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'"> [المائدة:41]</span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">»<sup><span style="COLOR: red">(<a title="" style="mso-footnote-id: ftn9" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftn9" name="_ftnref9"><span class="MsoFootnoteReference"><span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><span class="MsoFootnoteReference"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span style="FONT-SIZE: 13pt; COLOR: red; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: AR-SA; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'">[9]</span></b></span></span></span></a>)</span></sup>.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">ولهذا قال </span></b><b><span lang="AR-YE" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus; mso-bidi-language: AR-YE">صلى الله عليه وسلم </span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">في الخوارج: (...يمرقون من الدين كما يمرق السهم من الرمية، ثم لا يعودون فيه حتى يعود السهم إلى فوقه)<sup><span style="COLOR: red">(<a title="" style="mso-footnote-id: ftn10" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftn10" name="_ftnref10"><span class="MsoFootnoteReference"><span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><span class="MsoFootnoteReference"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span style="FONT-SIZE: 13pt; COLOR: red; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: AR-SA; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'">[10]</span></b></span></span></span></a>)</span></sup>.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">وأما القسم الثاني فلا يكون كذلك، فهذا تكون توبته قريبة<sup><span style="COLOR: red">(<a title="" style="mso-footnote-id: ftn11" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftn11" name="_ftnref11"><span class="MsoFootnoteReference"><span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><span class="MsoFootnoteReference"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span style="FONT-SIZE: 13pt; COLOR: red; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: AR-SA; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'">[11]</span></b></span></span></span></a>)</span></sup>.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; tab-stops: list 47.2pt; mso-list: l27 level1 lfo11" align="justify"><b><span style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: mylotus"><span style="mso-list: Ignore">3)<span style="FONT: 7pt 'Times New Roman'">                   </span></span></span></b><span dir="rtl"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">أن المبتدع يرى أن بدعته هذه دين، ويحسب أنه على هدى، ويظن أن رجوعه عن هذه البدعة هو رجوع عن الحق والدين، ولهذا قل أن يتوب منها، بخلاف صاحب المعصية الذي يعلم أنه على خطأ ومعصية، وأن فعله هذا مخالف للدين، فرجوعه وتوبته أقرب.<o:p></o:p></span></b></span></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">وكما قرر شيخ الإسلام رحمه الله أن أول التوبة هو العلم بأن الفعل سيئ، وهذا ما لا يدركه المخالف. <o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">قال شيخ الإسلام ابن تيمية قدس الله روحه: «...قال أئمة الإسلام كسفيان الثوري وغيره: إن البدعة أحب إلى إبليس من المعصية؛ لأن البدعة لا يتاب منها، والمعصية يتاب منها، ومعنى قولهم: إن البدعة لا يتاب منها: أن المبتدع الذي يتخذ دينًا لم يشرعه الله ولا رسوله، قد زين له سوء عمله فرآه حسنًا، فهو لا يتوب ما دام يراه حسنًا؛ لأن أول التوبة العلم بأن فعله سيئ ليتوب منه، أو بأنه ترك حسنًا مأمورًا به أمر إيجاب أو استحباب ليتوب ويفعله، فما دام يرى فعله حسنًا وهو سيئ في نفس الأمر؛ فإنه لا يتوب.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">ولكن التوبة منه ممكنة وواقعة بأن يهديه الله ويرشده حتى يتبين له الحق، كما هدى سبحانه وتعالى من هدى من الكفار والمنافقين وطوائف من أهل البدع والضلال، وهذا يكون بأن يتبع من الحق ما علمه، فمن عمل بما علم أورثه الله علم ما لم يعلم، كما قال تعالى:</span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'"> <span style="COLOR: blue">((وَالَّذِينَ اهْتَدَوْا زَادَهُمْ هُدًى وَآتَاهُمْ تَقْواهُمْ))</span> [محمد:17]،</span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus"> وقال تعالى: </span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; COLOR: blue; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'">((وَلَوْ أَنَّهُمْ فَعَلُوا مَا يُوعَظُونَ بِهِ لَكَانَ خَيْرًا لَهُمْ وَأَشَدَّ تَثْبِيتًا وَإِذًا لَآتَيْنَاهُمْ مِنْ لَدُنَّا أَجْرًا عَظِيمًا وَلَهَدَيْنَاهُمْ صِرَاطًا مُسْتَقِيمً))</span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'"> [النساء:64-66]،</span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus"> وقال تعالى: </span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; COLOR: blue; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'">((يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَآمِنُوا بِرَسُولِهِ يُؤْتِكُمْ كِفْلَيْنِ مِنْ رَحْمَتِهِ وَيَجْعَلْ لَكُمْ نُورًا تَمْشُونَ بِهِ وَيَغْفِرْ لَكُمْ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ))</span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'"> [الحديد:28]،</span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus"> وقال تعالى: </span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; COLOR: blue; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'">((اللَّهُ وَلِيُّ الَّذِينَ آمَنُوا يُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ))</span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'"> [البقرة:257]،</span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus"> وقال تعالى: </span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; COLOR: blue; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'">((قَدْ جَاءَكُمْ مِنَ اللَّهِ نُورٌ وَكِتَابٌ مُبِينٌ يَهْدِي بِهِ اللَّهُ مَنِ اتَّبَعَ رِضْوَانَهُ سُبُلَ السَّلامِ وَيُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ بِإِذْنِهِ وَيَهْدِيهِمْ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ))</span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'"> [المائدة:15]،</span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus"> وشواهد هذا كثيرة فى الكتاب والسنة...» إلخ<sup><span style="COLOR: red">(<a title="" style="mso-footnote-id: ftn12" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftn12" name="_ftnref12"><span class="MsoFootnoteReference"><span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><span class="MsoFootnoteReference"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span style="FONT-SIZE: 13pt; COLOR: red; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: AR-SA; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'">[12]</span></b></span></span></span></a>)</span></sup>.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">وقال كذلك رحمه الله:<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">«...وإذا كانت التوبة والاستغفار تكون من ترك الواجبات، وتكون مما لم يكن علم أنه ذنب، تبين كثرة ما يدخل في التوبة والاستغفار؛ فإن كثيرًا من الناس إذا ذكرت التوبة والاستغفار يستشعر قبائح قد فعلها، فعلم بالعلم العام أنها قبيحة كالفاحشة والظلم الظاهر، فأما ما قد يتخذ دينًا فلا يعلم أنه ذنب إلا من علم أنه باطل؛ كدين المشركين وأهل الكتاب المبدل، فإنه مما تجب التوبة والاستغفار منه، وأهله يحسبون أنهم على هدى، وكذلك البدع كلها.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus"><span style="mso-spacerun: yes"> </span>ولهذا قال طائفة من السلف منهم الثوري: البدعة أحب إلى إبليس من المعصية؛ لأن المعصية يتاب منها، والبدعة لا يتاب منها، وهذا معنى ما روي عن طائفة أنهم قالوا: إن الله حجر التوبة على كل صاحب بدعة، بمعنى أنه لا يتوب منها؛ لأنه يحسب أنه على هدى، ولو تاب لتاب عليه كما يتوب على الكافر، ومن قال: إنه لا يقبل توبة مبتدع مطلقًا فقد غلط غلطًا منكرًا، ومن قال: ما أذن الله لصاحب بدعة في توبة، فمعناه: ما دام مبتدعًا يراها حسنة لا يتوب منها، فأما إذا أراه الله أنها قبيحة؛ فإنه يتوب منها، كما يرى الكافر أنه على ضلال، وإلا فمعلوم أن كثيرًا ممن كان على بدعة تبين له ضلالها وتاب الله عليه منها، وهؤلاء لا يحصيهم إلا الله.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">والخوارج لما أرسل إليهم ابن عباس فناظرهم، رجع منهم نصفهم أو نحوه، وتابوا، وتاب منهم آخرون على يد عمر بن عبد العزيز وغيره، منهم من سمع العلم فتاب، وهذا كثير...» إلخ<sup><span style="COLOR: red">(<a title="" style="mso-footnote-id: ftn13" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftn13" name="_ftnref13"><span class="MsoFootnoteReference"><span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><span class="MsoFootnoteReference"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span style="FONT-SIZE: 13pt; COLOR: red; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: AR-SA; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'">[13]</span></b></span></span></span></a>)</span></sup>.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; COLOR: red; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">الثاني</span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">: أن توبة المخالف مقبولة سواء كان هذا المخالف رافضيًا أو جهميًا أو قدريا... إلخ.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">أو كان هذا المخالف داعية أو منظرًا أو مجتهدًا أو مستدلًا... إلخ، فكل هذه الأصناف تقبل توبتهم على الصحيح، ولا يفرق بين مخالف وآخر.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">قال شيخ الإسلام رحمه الله:<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">«...وأما جنس الذنب فإن الله يغفره في الجملة، الكفر والشرك وغيرهما، يغفرها لمن تاب منها، ليس في الوجود ذنب لا يغفره الرب تعالى؛ بل ما من ذنب إلا والله تعالى يغفره في الجملة.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">وهذه آية عظيمة جامعة من أعظم الآيات نفعًا، وفيها رد على طوائف، رد على من يقول: إن الداعى إلى البدعة لا تقبل توبته، ويحتجون بحديث إسرائيلي فيه: (أنه قيل لذلك الداعية: فكيف بمن أضللت؟) و هذا يقوله طائفة ممن ينتسب إلى السنة والحديث وليسوا من العلماء بذلك؛ كأبي علي الأهوازي وأمثاله ممن لا يميزون بين الأحاديث الصحيحة والموضوعة، وما يحتج به وما لا يحتج به؛ بل يروون كل ما في الباب محتجين به، وقد حكى هذا طائفة قولًا في مذهب أحمد أو رواية عنه، وظاهر مذهبه مع مذاهب سائر أئمة المسلمين أنه تقبل توبته كما تقبل توبة الداعي إلى الكفر، وتوبة من فتن الناس عن دينهم، وقد تاب قادة الأحزاب: مثل أبي سفيان بن حرب، والحارث بن هشام، وسهيل بن عمرو، وصفوان بن أمية، وعكرمة بن أبى جهل وغيرهم، بعد أن قتل على الكفر بدعائهم من قتل، وكانوا من أحسن الناس إسلامًا وغفر الله لهم، قال تعالى <span style="COLOR: blue">((قُلْ لِلَّذِينَ</span></span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; COLOR: blue; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'"> كَفَرُوا إِنْ يَنتَهُوا يُغْفَرْ لَهُمْ مَا قَدْ سَلَفَ))</span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'"> [الأنفال:</span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">38]، وعمرو بن العاص كان من أعظم الدعاة إلى الكفر والإيذاء للمسلمين، وقد قال له النبي صلى الله عليه وسلم لما أسلم: (يا عمرو! أما علمت أن الإسلام يجب ما كان قبله)...» إلخ<sup><span style="COLOR: red">(<a title="" style="mso-footnote-id: ftn14" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftn14" name="_ftnref14"><span class="MsoFootnoteReference"><span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><span class="MsoFootnoteReference"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span style="FONT-SIZE: 13pt; COLOR: red; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: AR-SA; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'">[14]</span></b></span></span></span></a>)</span></sup><span style="COLOR: red">.</span><o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">وقال رحمه الله:<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">«...وقولهم: إن توبة ساب الصحابة لا تقبل، وأنه مخلد في النار، خطأ؛ بل الذي عليه السلف والأئمة، كالأئمة الأربعة وغيرهم أن توبة الرافضي تقبل كما تقبل توبة أمثاله، والحديث الذي يروي: (سب صحابتي ذنب لا يغفر)، حديث باطل، لم يروه أحد من أهل العلم، ولو قدر صحته فالمراد به من لم يتب؛ فإن الله يأخذ حق الصحابة منه، وأما من تاب فقد قال الله تعالى: <span style="COLOR: blue">((قُلْ يَا عِبَادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلَى أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعًا))</span> [الزمر:53]، وهذا في حق التائب، أخبر أنه يغفر جميع الذنوب، وساب الصحابة إذا كان يعتقد جواز ذلك فهذا مبتدع ضال كسائر الضلال، والحق في ذلك لله، كمن سب الرسول معتقدًا أنه ساحر أو كاذب، فإذا أسلم هذا قبل الله إسلامه، كذلك الرافضي إذا تبين له الحق وتاب قبل الله منه، وإن كان يقر بتحريم ذلك فهذا ظالم، كمن قذف غيره واغتابه، ومظالم العباد تصح التوبة منها، ويدعو لهم ويثني عليهم بقدر ما لعنهم وسبهم، فإن الحسنات يذهبن السيئات» اهـ<sup><span style="COLOR: red">(<a title="" style="mso-footnote-id: ftn15" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftn15" name="_ftnref15"><span class="MsoFootnoteReference"><span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><span class="MsoFootnoteReference"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span style="FONT-SIZE: 13pt; COLOR: red; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: AR-SA; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'">[15]</span></b></span></span></span></a>)</span></sup>.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">وقال ابن مفلح الحنبلي رحمه الله في كتابه الماتع الآداب الشرعية: <o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">فصل في: [التوبة من البدعة المفسقة والمكفرة وما اشترط فيها]:<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">«ومن تاب من بدعة مفسقة أو مكفرة صح إن اعترف بها وإلا فلا، قال في الشرح: فأما البدعة فالتوبة منها بالاعتراف بها والرجوع عنها واعتقاد ضد ما كان يعتقد منها، قال في الرعاية في موضع آخر: من كفر ببدعة قبلت توبته على الأصح، وقيل: إن اعترف بها وإلا فلا، وقيل: إن كان داعية لم تقبل توبته، وذكر القاضي في الخلاف في آخر مسألة: هل تقبل توبة الزنديق؟ قال أحمد في رواية المروذي في الرجل يشهد عليه بالبدعة فيجحد: ليست له توبة، إنما التوبة لمن اعترف، فأما من جحد فلا توبة له. وقال في رواية المروذي: وإذا تاب المبتدع يؤجل سنة حتى تصح توبته، واحتج بحديث إبراهيم التيمي أن القوم نازلوه في صبيغ بعد سنة فقال: جالسوه وكونوا منه على حذر.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus"><span style="mso-spacerun: yes"> </span>وقال القاضي أبو الحسين بعد أن ذكر هذه الرواية وغيرها: فظاهر هذه الألفاظ قبول توبته منها بعد الاعتراف والمجانبة لمن كان يقارنه ومضى سنة، ثم ذكر رواية ثانية أنها لا تقبل، واختارها ابن شاقلا واحتج لاختياره بقوله عليه السلام: (من سن سنة سيئة كان عليه وزرها ووزر من عمل بها إلى يوم القيامة)<sup><span style="COLOR: red">(<a title="" style="mso-footnote-id: ftn16" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftn16" name="_ftnref16"><span class="MsoFootnoteReference"><span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><span class="MsoFootnoteReference"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span style="FONT-SIZE: 13pt; COLOR: red; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: AR-SA; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'">[16]</span></b></span></span></span></a>)</span></sup>، وروى أبو حفص العكبري بإسناده عن أنس مرفوعًا: (إن الله عز وجل احتجب التوبة عن كل صاحب بدعة.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">وقال الشيخ تقي الدين: وهذا القول الجامع للمغفرة لكل ذنب للتائب منه كما دل عليه القرآن والحديث هو الصواب عند جماهير أهل العلم، وإن كان من الناس من استثنى بعض الذنوب، كقول بعضهم: إن توبة الداعية إلى البدع لا تقبل باطنًا؛ للحديث الإسرائيلي الذي فيه: (فكيف بمن أضللت؟) وهذا غلط، فإن الله تعالى قد بين في كتابه وسنة رسوله </span></b><b><span lang="AR-YE" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus; mso-bidi-language: AR-YE">صلى الله عليه وسلم </span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">أنه يتوب على أئمة الكفر الذين هم أعظم من أئمة البدع. انتهى كلامه.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">قال ابن عقيل في الإرشاد: الرجل إذا دعا إلى بدعة ثم ندم على ما كان، وقد ضل به خلق كثير، وتفرقوا في البلاد وماتوا؛ فإن توبته صحيحة إذا وجدت الشرائط، ويجوز أن يغفر الله له ويقبل توبته، ويسقط ذنب من ضل به بأن يرحمه ويرحمهم، وبه قال أكثر العلماء خلافًا لبعض أصحاب أحمد، وهو أبو إسحاق بن <a name="الإحالة_الثانية">شاقلا، وهو مذهب الربيع بن نافع وأنها لا تقبل، ثم احتج بحديث الإسرائيلي </a>وغيره، وقال: لا نمنع أن يكون مطالبًا بمظالم الآدميين، ولكن هذا لا يمنع صحة التوبة؛ كالتوبة من السرقة وقتل النفس وغصب الأموال صحيحة مقبولة، والأموال والحقوق للآدمي لا تسقط، ويكون هذا الوعيد راجعًا إلى ذلك، ويكون نفي القبول راجعًا إلى القبول الكامل، وقال: هو مأزور بإضلالهم، وهم مأزورون بأفعالهم، وقد تقدمت المسألة في أول فصول التوبة»<sup><span style="COLOR: red">(<a title="" style="mso-footnote-id: ftn17" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftn17" name="_ftnref17"><span class="MsoFootnoteReference"><span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><span class="MsoFootnoteReference"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span style="FONT-SIZE: 13pt; COLOR: red; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: AR-SA; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'">[17]</span></b></span></span></span></a>)</span></sup> اهـ.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; tab-stops: list 36.0pt; mso-list: l10 level1 lfo3" align="justify"><b style="mso-ansi-font-weight: normal"><span style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: Symbol; mso-fareast-font-family: Symbol; mso-bidi-font-family: Symbol"><span style="mso-list: Ignore">·<span style="FONT: 7pt 'Times New Roman'">               </span></span></span></b><span dir="rtl"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">بل قد قال أهل العلم المحققين بقبول توبة من تكررت ردته وظهرت زندقته إذا تاب إلى الله وأعلن صدق توبته.<o:p></o:p></span></b></span></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">قال شيخ الإسلام رحمه الله:<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">«...والفقهاء إذا تنازعوا في قبول توبة من تكررت ردته أو قبول توبة الزنديق فذاك إنما هو في الحكم الظاهر؛ لأنه لا يوثق بتوبته، أما إذا قدر أنه أخلص التوبة لله في الباطن فإنه يدخل في قوله: </span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; COLOR: blue; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'">((يَا عِبَادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلَى أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعًا إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ))</span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'"> [الزمر:53].</span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">..» إلخ<sup><span style="COLOR: red">(<a title="" style="mso-footnote-id: ftn18" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftn18" name="_ftnref18"><span class="MsoFootnoteReference"><span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><span class="MsoFootnoteReference"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span style="FONT-SIZE: 13pt; COLOR: red; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: AR-SA; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'">[18]</span></b></span></span></span></a>)</span></sup>.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">قال ابن قدامة رحمه الله<sup><span style="COLOR: red">(<a title="" style="mso-footnote-id: ftn19" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftn19" name="_ftnref19"><span class="MsoFootnoteReference"><span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><span class="MsoFootnoteReference"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span style="FONT-SIZE: 13pt; COLOR: red; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: AR-SA; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'">[19]</span></b></span></span></span></a>)</span></sup> بعد أن ساق أقوال أهل العلم في حكم قبول توبة الزنادقة: «وفي الجملة فالخلاف بين الأئمة في قبول توبتهم في الظاهر من أحكام الدنيا: من ترك قتلهم، وثبوت أحكام الإسلام في حقهم، وأما قبول الله تعالى لها في الباطن، وغفرانه لمن تاب وأقلع باطنًا وظاهرًا، فلا خلاف فيه، فإن الله تعالى قال في المنافقين: </span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; COLOR: blue; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'">((إِلَّا الَّذِينَ تَابُوا وَأَصْلَحُوا وَاعْتَصَمُوا بِاللَّهِ وَأَخْلَصُوا دِينَهُمْ لِلَّهِ فَأُوْلَئِكَ مَعَ الْمُؤْمِنِينَ وَسَوْفَ يُؤْتِ اللَّهُ الْمُؤْمِنِينَ أَجْرًا عَظِيمًا))</span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'"> [النساء:146]</span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; COLOR: black; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">»</span></b><b><sup><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; COLOR: red; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">(<a title="" style="mso-footnote-id: ftn20" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftn20" name="_ftnref20"><span class="MsoFootnoteReference"><span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><span class="MsoFootnoteReference"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span style="FONT-SIZE: 13pt; COLOR: red; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: AR-SA; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'">[20]</span></b></span></span></span></a>)</span></sup></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">فإذا كانت التوبة مقبولة لمن أشرك في الدعاء، وارتكب كبائر الذنوب؛ فإنها تقبل من المخالف، بل إن الآيات القرآنية أوضحت أن باب التوبة مفتوح للكفار والمشركين، كقوله تعالى: </span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; COLOR: blue; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'">((فَإِذَا انسَلَخَ الأَشْهُرُ الْحُرُمُ فَاقْتُلُوا الْمُشْرِكِينَ حَيْثُ وَجَدْتُمُوهُمْ وَخُذُوهُمْ وَاحْصُرُوهُمْ وَاقْعُدُوا لَهُمْ كُلَّ مَرْصَدٍ فَإِنْ تَابُوا وَأَقَامُوا الصَّلاةَ وَآتَوُا الزَّكَاةَ فَخَلُّوا سَبِيلَهُمْ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ))</span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'"> [التوبة:5]</span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">وكقوله عز وجل: </span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; COLOR: blue; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'">((لَقَدْ كَفَرَ الَّذِينَ قَالُوا إِنَّ اللَّهَ ثَالِثُ ثَلاثَةٍ وَمَا مِنْ إِلَهٍ إِلَّا إِلَهٌ وَاحِدٌ وَإِنْ لَمْ يَنتَهُوا عَمَّا يَقُولُونَ لَيَمَسَّنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ أَفَلا يَتُوبُونَ إِلَى اللَّهِ وَيَسْتَغْفِرُونَهُ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ))</span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'"> [المائدة:73]</span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">فهذه أدلة تفيد إمكانية توبة المخالف وقبولها، وأن التائب الصادق يغفر الله له ذنبه ويعفو عنه.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; COLOR: red; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">الثالث: توبة المخالف الداعي إلى البدعة:<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">تقدم أن مذهب بعض العلماء بأن الداعي إلى البدعة لا توبة له<sup><span style="COLOR: red">(<a title="" style="mso-footnote-id: ftn21" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftn21" name="_ftnref21"><span class="MsoFootnoteReference"><span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><span class="MsoFootnoteReference"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span style="FONT-SIZE: 13pt; COLOR: red; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: AR-SA; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'">[21]</span></b></span></span></span></a>)</span></sup>.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">لكن الصحيح والراجح هو أنه يمكن حصول توبة الداعي إلى بدعة وقبولها، فإن الله قد بين في كتابه أنه يتوب على أئمة الكفر الذين هم أعظم من أئمة البدع، فقد تاب الله على أبي سفيان بن حرب، والحارث بن هشام، وسهيل بن عمرو.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">قال شيخ الإسلام ابن تيمية: «.. وأيضًا فالداعي إلى الكفر والبدعة كان أصدّ من غيره، فذلك الغير يعاقب على ذنبه لكونه قبل من هذا واتبعه، وهذا عليه وزره، ووزر من اتبعه إلى يوم القيامة، مع بقاء أوزار أولئك عليهم، فإذا تاب من ذنبه لم يبق عليه وزره ولا ما حمله هو لأجل إضلالهم..»<sup><span style="COLOR: red">(<a title="" style="mso-footnote-id: ftn22" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftn22" name="_ftnref22"><span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><sup><span style="FONT-SIZE: 13pt; COLOR: red; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: AR-SA; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'">[22]</span></sup></b></span></a>)</span></sup>.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">وذكر السفاريني قول طائفة من العلماء: «الرجل إذا دعا إلى بدعة ثم ندم على ما كان، وقد ضل به خلق كثير وتفرقوا في البلاد، وماتوا، فإن توبته صحيحة إذا وجدت الشرائط، ويجوز أن يغفر الله له ويقبل توبته، ويسقط ذنب من ضل به بأن يرحمه ويرحم به، قاله أكثر العلماء»<sup><span style="COLOR: red">(<a title="" style="mso-footnote-id: ftn23" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftn23" name="_ftnref23"><span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><sup><span style="FONT-SIZE: 13pt; COLOR: red; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: AR-SA; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'">[23]</span></sup></b></span></a>)</span></sup>.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">فظهر بحمد الله جليًا صحة توبة المخالفين لأهل السنة والجماعة وغيرهم في الباطن من زنادقة وغيرهم مهما بلغت بدعهم وكبرت، وأن توبتهم متى ما توافرت فيها الشروط الداعية لقبولها وكانت صادقة فإنها مقبولة عند الله تعالى.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; COLOR: red; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">الرابع: نماذج من توبة المخالفين لأهل السنة والجماعة: <o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">من طالع بعض كتب أهل العلم في التاريخ والتراجم وقف على قصص ونوادر في توبة المخالفين، وتركهم بدعهم ورجوعهم إلى السنة وجادة الطريق ولو في الجملة، وأسوق هنا بعض ذلك مثالًا فقط على حدوث ذلك وإمكانه، ولله الأمر من قبل ومن بعد وهو الغفور الرحيم.</span></b><b><span dir="ltr" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: mylotus; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'"><o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; tab-stops: list 36.75pt; mso-list: l7 level1 lfo12" align="justify"><b><span style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: mylotus"><span style="mso-list: Ignore">1)<span style="FONT: 7pt 'Times New Roman'">            </span></span></span></b><span dir="rtl"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">توبة أربعة آلاف من الخوارج بعد أن ناظرهم ابن عباس رضي الله عنه، مع أن الخوارج من أصحاب البدع الغليظة، وقد ورد فيهم من الأحاديث ما لم يرد في غيرهم من الفرق، فهم كلاب النار، وهم الذين يمرقون من الدين كما يمرق السهم من الرمية، وهم الذين أمر النبي </span></b></span><b><span lang="AR-YE" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus; mso-bidi-language: AR-YE">صلى الله عليه وسلم </span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">بقتالهم وبشر من قاتلهم أو قاتلوه بالجنة. ومع كل هذا فقد تاب منهم هذا الجم الغفير، وكانوا قبل ذلك على ضلالة يقاتلون عنها، ولم يقل أحد من الصحابة أن توبتهم غير مقبولة، أو أن التوبة محجورة عنهم.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; tab-stops: list 36.75pt; mso-list: l7 level1 lfo12" align="justify"><b><span style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: mylotus"><span style="mso-list: Ignore">2)<span style="FONT: 7pt 'Times New Roman'">            </span></span></span></b><span dir="rtl"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">توبة صبيغ بن عسل التميمي العراقي: فقد روى الدارمي<sup><span style="COLOR: red">(<a title="" style="mso-footnote-id: ftn24" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftn24" name="_ftnref24"><span class="MsoFootnoteReference"><span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><span class="MsoFootnoteReference"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span style="FONT-SIZE: 13pt; COLOR: red; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: AR-SA; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'">[24]</span></b></span></span></span></a>)</span></sup>: (أن صبيغًا جعل يسأل عمر أشياء من القرآن في أجناد المسلمين، حتى قدم مصر، فبعث به عمرو ابن العاص إلى عمر بن الخطاب، فلما أتاه الرسول بالكتاب فقرأه فقال: أين الرجل؟ فقال: في الرحل، قال عمر: أبصر أن يكون ذهب فتصيبك مني العقوبة الموجعة، فأتاه به، فقال عمر: تسأل محدثة، فأرسل عمر إلى رطائب من جريد فضربه بها حتى ترك ظهره وبرة، ثم تركه حتى برئ، ثم عاد له، ثم تركه حتى برئ، فدعا به ليعود له، قال: فقال صبيغ: إن كنت تريد قتلي فاقتلني قتلًا جميلًا، وإن كنت تريد أن تداويني فقد والله برئت. فأذن له إلى أرضه، وكتب إلى أبي موسى الأشعري ألا يجالسه أحد من المسلمين، فاشتد ذلك على الرجل، فكتب أبو موسى إلى عمر أن قد حسنت توبته، فكتب عمر أن يأذن للناس لمجالسته).</span></b></span><b><span dir="ltr" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: mylotus; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'"><o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; tab-stops: list 36.75pt; mso-list: l7 level1 lfo12" align="justify"><b><span style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: mylotus"><span style="mso-list: Ignore">3)<span style="FONT: 7pt 'Times New Roman'">            </span></span></span></b><span dir="rtl"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">توبة يزيد بن صهيب الفقير وأصحابه ورجوعهم عن رأي الخوارج: روى ذلك مسلم في صحيحه في حديث طويل قال فيه يزيد الفقير: «كنت قد شغفني رأي من رأي الخوارج، فخرجنا في عصابة ذوي عدد نريد أن نحج ثم نخرج على الناس، قال: فمررنا على المدينة، فإذا جابر بن عبد الله يحدث القوم جالس إلى سارية عن رسول الله </span></b></span><b><span lang="AR-YE" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus; mso-bidi-language: AR-YE">صلى الله عليه وسلم </span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">قال... فإذا هو قد ذكر الجهنميين، قال: فقلت له: يا صاحب رسول الله! ما هذا الذي تحدثون؟ والله يقول: </span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; COLOR: blue; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'">((إِنَّكَ مَنْ تُدْخِلِ النَّارَ فَقَدْ أَخْزَيْتَهُ))</span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'"> [آل عمران:192].</span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">.و</span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; COLOR: blue; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'">((كُلَّمَا أَرَادُوا أَنْ يَخْرُجُوا مِنْهَا مِنْ غَمٍّ أُعِيدُوا فِيهَا))</span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'"> [الحج:22]<sup> </sup></span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">فما هذا الذي تقولون؟ قال: فقال: أتقرأ القرآن؟ قلت: نعم. قال: فهل سمعت بمقام محمد عليه السلام؟ يعني الذي يبعثه الله فيه؟ قلت: نعم. فإنه مقام محمد </span></b><b><span lang="AR-YE" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus; mso-bidi-language: AR-YE">صلى الله عليه وسلم </span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">المحمود الذي يخرج الله به من يخرج، ثم ذكر حديثًا طويلًا، ثم قال يزيد: فرجعنا، قلنا: ويحكم! أترون الشيخ يكذب على رسول الله </span></b><b><span lang="AR-YE" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus; mso-bidi-language: AR-YE">صلى الله عليه وسلم؟</span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">! فرجعنا، فلا والله ما خرج منا غير رجل واحد»<sup><span style="COLOR: red">(<a title="" style="mso-footnote-id: ftn25" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftn25" name="_ftnref25"><span class="MsoFootnoteReference"><span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><span class="MsoFootnoteReference"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span style="FONT-SIZE: 13pt; COLOR: red; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: AR-SA; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'">[25]</span></b></span></span></span></a>)</span></sup>.</span></b><b><span dir="ltr" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: mylotus; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'"><o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; tab-stops: list 36.75pt; mso-list: l7 level1 lfo12" align="justify"><b><span style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: mylotus"><span style="mso-list: Ignore">4)<span style="FONT: 7pt 'Times New Roman'">            </span></span></span></b><span dir="rtl"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">توبة نعيم بن حماد: فيما رواه الذهبي في سير أعلام النبلاء: أن نعيمًا كان يقول: «أنا كنت جهميًا، فلذلك عرفت كلامهم، فلما طلبت الحديث عرفت أن أمرهم يرجع إلى التعطيل» ولهذا وصف بأنه من أشد الناس على الجهمية، ووضع في الرد عليهم ثلاثة عشر كتابًا<sup><span style="COLOR: red">(<a title="" style="mso-footnote-id: ftn26" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftn26" name="_ftnref26"><span class="MsoFootnoteReference"><span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><span class="MsoFootnoteReference"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span style="FONT-SIZE: 13pt; COLOR: red; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: AR-SA; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'">[26]</span></b></span></span></span></a>)</span></sup>.</span></b></span><b><span dir="ltr" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: mylotus; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'"><o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; tab-stops: list 36.75pt; mso-list: l7 level1 lfo12" align="justify"><b><span style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: mylotus"><span style="mso-list: Ignore">5)<span style="FONT: 7pt 'Times New Roman'">            </span></span></span></b><span dir="rtl"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">توبة عون بن عبد الله: وقع في الإرجاء بعد أن ناظره ناس منهم، ثم رجع عن الإرجاء وقال فيه:</span></b></span><b><span dir="ltr" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: mylotus; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'"><o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">لأول ما نفارق غير شك<span style="mso-tab-count: 2">           </span>نفارق ما يقول المرجئونا<sup><span style="COLOR: red">(<a title="" style="mso-footnote-id: ftn27" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftn27" name="_ftnref27"><span class="MsoFootnoteReference"><span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><span class="MsoFootnoteReference"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span style="FONT-SIZE: 13pt; COLOR: red; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: AR-SA; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'">[27]</span></b></span></span></span></a>)</span></sup></span></b><b><span dir="ltr" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: mylotus; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'"><o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; tab-stops: list 47.2pt; mso-list: l7 level1 lfo12" align="justify"><b><span style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: mylotus"><span style="mso-list: Ignore">6)<span style="FONT: 7pt 'Times New Roman'">                   </span></span></span></b><span dir="rtl"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">توبة محرز بن عبد الله أبو رجاء الجزري: قال السخاوي في فتح المغيث<sup><span style="COLOR: red">(<a title="" style="mso-footnote-id: ftn28" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftn28" name="_ftnref28"><span class="MsoFootnoteReference"><span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><span class="MsoFootnoteReference"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span style="FONT-SIZE: 13pt; COLOR: red; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: AR-SA; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'">[28]</span></b></span></span></span></a>)</span></sup>: </span></b></span><b><span dir="ltr" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: mylotus; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'"><o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; tab-stops: list 47.2pt" align="justify"><span dir="rtl"></span><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus"><span dir="rtl"></span>«...وقيل: إنه لا يروى لمبتدع مطلقًا، بل إذا استحل الكذب في الرواية والشهادة نصرةً، أي: لنصرة مذهب له أو لغيره ممن هو متابع له، كما كان محرز أبو رجاء يفعل حسبما حكاه عن نفسه بعد أن تاب من بدعته؛ فإنه كان يضع الأحاديث يدخل بها الناس في القدر».</span></b><b><span dir="ltr" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: mylotus; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'"><o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; tab-stops: list 47.2pt; mso-list: l7 level1 lfo12" align="justify"><b><span style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: mylotus"><span style="mso-list: Ignore">7)<span style="FONT: 7pt 'Times New Roman'">                   </span></span></span></b><span dir="rtl"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">توبة موسى بن حزام: قال ابن حجر رحمه الله: «...وذكره ابن حبان في الثقات وقال: كان في أول أمره ينتحل الإرجاء، ثم أعانه الله تعالى بأحمد بن حنبل فانتحل السنة وذب عنها، وقمع من خالفها مع لزوم الدين حتى مات»<sup><span style="COLOR: red">(<a title="" style="mso-footnote-id: ftn29" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftn29" name="_ftnref29"><span class="MsoFootnoteReference"><span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><span class="MsoFootnoteReference"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span style="FONT-SIZE: 13pt; COLOR: red; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: AR-SA; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'">[29]</span></b></span></span></span></a>)</span></sup>.<o:p></o:p></span></b></span></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; tab-stops: list 47.2pt; mso-list: l7 level1 lfo12" align="justify"><b><span style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: mylotus"><span style="mso-list: Ignore">8)<span style="FONT: 7pt 'Times New Roman'">                   </span></span></span></b><span dir="rtl"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">توبة الواثق بالله وابنه المهتدي بالله:<o:p></o:p></span></b></span></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; tab-stops: list 47.2pt" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">قال الفقيه الورع ابن قدامة المقدسي رحمه الله في كتابه التوابين:<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; tab-stops: list 47.2pt; mso-layout-grid-align: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">«أخبرنا الشيخ الإمام العالم أبو الفرج عبدالرحمن بن علي ابن الجوزي قال: أخبرنا أبو منصور عبدالرحمن بن محمد القزاز وأبو السعود أحمد بن علي بن المجلي. قالا: أنا أحمد بن علي بن ثابت أنا محمد بن أحمد بن رزق أنا أحمد بن سندي الحداد قال: قرىء على أحمد بن المنيع وأنا أسمع قيل له: أخبركم صالح بن علي بن يعقوب الهاشمي قال: حضرت المهتدي بالله أمير المؤمنين، وجلس للنظر في أمور المظلومين في دار العامة، فنظرت إلى قصص الناس تقرأ عليه من أولها إلى آخرها، فيأمر بالتوقيع عليها وينشأ الكتاب عليها وتحرر وتختم وترفع إلى صاحبها بين يديه، فسرني ذلك واستحسنت ما رأيت، فجعلت أنظر إليه، ففطن ونظر إليّ فغضضت عنه حتى كان ذلك مني ومنه مرارًا ثلاثًا إذا نظر غضضت وإذا شغل نظرت.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-layout-grid-align: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">فقال لي: يا صالح، قلت: لبيك يا أمير المؤمنين، وقمت قائمًا.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-layout-grid-align: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">فقال: في نفسك منا شيء تريد -أو قال: تحب- أن تقوله؟<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-layout-grid-align: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">قلت: نعم يا سيدي.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-layout-grid-align: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">فقال لي: عد إلى موضعك.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-layout-grid-align: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">فعدت حتى إذا قام قال للحاجب: لا يبرح صالح.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-layout-grid-align: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">فانصرف الناس ثم أذن لي فدخلت فدعوت له فقال لي: اجلس، فجلست.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-layout-grid-align: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">فقال: يا صالح تقول لي ما دار في نفسك أو أقول أنا ما دار في نفسي أنه دار في نفسك؟<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-layout-grid-align: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">قلت: يا أمير المؤمنين ما تعزم عليه وتأمر به.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-layout-grid-align: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">قال: أقول أنا إنه دار في نفسي أنك استحسنت ما رأيت منا.</span></b><b><span dir="ltr" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: mylotus; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'"><o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-layout-grid-align: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">فقلت: أي خليفة خليفتنا إن لم يكن يقول القرآن مخلوق؟<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-layout-grid-align: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">فورد على قلبي أمر عظيم ثم قلت: يا نفس هل تموتين قبل أجلك؟ وهل تموتين إلا مرة؟ وهل يجوز الكذب في جد أو هزل؟<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-layout-grid-align: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">فقلت: يا أمير المؤمنين ما دار في نفسي إلا ما قلت.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-layout-grid-align: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">ثم أطرق مليًا وقال: ويحك اسمع مني ما أقول، فوالله لتسمعن الحق.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">فسري عني. فقلت: يا سيدي ومن أولى بقول الحق منك وأنت خليفة رب العالمين وابن عم سيد المرسلين؟<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-layout-grid-align: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">فقال: ما زلت أقول: إن القرآن مخلوق صدرًا من أيام الواثق حتى أقدم أحمد بن أبي دؤاد علينا شيخًا من أهل الشام من أهل أذنة، فأدخل الشيخ على الواثق مقيدًا، وهو جميل الوجه تام القامة حسن الشيبة، فرأيت الواثق قد استحيا منه ورقّ له، فما زال يدنيه ويقربه حتى قرب منه. فسلم الشيخ فأحسن ودعا فأبلغ.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-layout-grid-align: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">فقال له الواثق: اجلس فجلس.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-layout-grid-align: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">فقال له: يا شيخ ناظر ابن أبي دؤاد على ما يناظرك عليه.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-layout-grid-align: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">فقال الشيخ: يا أمير المؤمنين ابن أبي دؤاد يصبي ويضعف عن المناظرة.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-layout-grid-align: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">فغضب الواثق وعاد مكان الرقة غضبًا عليه. </span></b><b><span dir="ltr" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: mylotus; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'"><o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-layout-grid-align: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">قال الواثق: أبو عبدالله بن أبي دؤاد يصبى ويضعف عن مناظرتك أنت؟!<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-layout-grid-align: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">فقال الشيخ: هوّن عليك يا أمير المؤمنين ما بك، فائذن في مناظرته.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-layout-grid-align: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">فقال الواثق: ما دعوتك إلا للمناظرة.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-layout-grid-align: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">فقال الشيخ: يا أمير المؤمنين إن رأيت أن تحفظ علي وعليه ما نقول.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-layout-grid-align: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">قال: أفعل.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-layout-grid-align: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">قال الشيخ: يا أحمد، أخبرني عن مقالتك هذه، هي مقالة واجبة داخلة في عقد الدين فلا يكون الدين كاملًا حتى يقال فيه بما قلت؟<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-layout-grid-align: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">قال: نعم.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-layout-grid-align: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">قال الشيخ: يا أحمد، أخبرني عن رسول الله </span></b><b><span lang="AR-YE" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus; mso-bidi-language: AR-YE">صلى الله عليه وسلم </span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">حين بعثه الله إلى عباده هل ستر شيئًا مما أمره الله به في أمر دينهم؟<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-layout-grid-align: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">قال: لا.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-layout-grid-align: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">فقال الشيخ: فدعا رسول الله </span></b><b><span lang="AR-YE" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus; mso-bidi-language: AR-YE">صلى الله عليه وسلم </span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">الأمة إلى مقالتك هذه؟<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-layout-grid-align: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">فسكت ابن أبي دؤاد. </span></b><b><span dir="ltr" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: mylotus; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'"><o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-layout-grid-align: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">فقال الشيخ: تكلم. فسكت فالتفت إلى الواثق فقال: يا أمير المؤمنين، واحدة؟<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-layout-grid-align: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">فقال الواثق: واحدة.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-layout-grid-align: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">فقال الشيخ: يا أحمد، أخبرني عن الله عز وجل حين أنزل القرآن على رسول الله </span></b><b><span lang="AR-YE" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus; mso-bidi-language: AR-YE">صلى الله عليه وسلم </span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">فقال: </span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; COLOR: blue; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'">((الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الإِسْلامَ دِينًا))</span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'"> [المائدة:3]</span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">، هل كان الله تعالى الصادق في إكمال دينه أو أنت الصادق في نقصانه، حتى يقال فيه بمقالتك هذه؟<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-layout-grid-align: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">فسكت ابن أبي دؤاد. </span></b><b><span dir="ltr" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: mylotus; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'"><o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-layout-grid-align: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">فقال الشيخ: أجب يا أحمد. فلم يجب، فقال الشيخ، يا أمير المؤمنين، اثنتان؟<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-layout-grid-align: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">فقال الواثق: اثنتان.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-layout-grid-align: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">فقال الشيخ: يا أحمد أخبرني عن مقالتك هذه، هل علمها رسول الله </span></b><b><span lang="AR-YE" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus; mso-bidi-language: AR-YE">صلى الله عليه وسلم </span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">أم جهلها؟<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-layout-grid-align: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">فقال ابن أبي دؤاد: علمها.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-layout-grid-align: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">قال: فدعا الناس إليها؟ فسكت. فقال الشيخ: يا أمير المؤمنين، ثلاث؟<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-layout-grid-align: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">فقال الواثق: ثلاث.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-layout-grid-align: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">فقال الشيخ: يا أحمد، فاتسع لرسول الله </span></b><b><span lang="AR-YE" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus; mso-bidi-language: AR-YE">صلى الله عليه وسلم </span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">أن علمها وأمسك عنها كما زعمت ولم يطالب أمته بها؟<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-layout-grid-align: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">قال: نعم.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-layout-grid-align: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">قال الشيخ: واتسع لأبي بكر الصديق وعمر بن الخطاب وعثمان بن عفان وعلي بن أبي طالب رضي الله عنهم؟<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-layout-grid-align: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">قال ابن أبي دؤاد: نعم.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-layout-grid-align: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">فأعرض الشيخ عنه وأقبل على الواثق فقال: يا أمير المؤمنين، قد قدمت القول إن أحمد يصبي ويضعف عن المناظرة يا أمير المؤمنين، إن لم يتسع لنا من الإمساك عن هذه المقالة بما زعم هذا أنه اتسع لرسول الله </span></b><b><span lang="AR-YE" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus; mso-bidi-language: AR-YE">صلى الله عليه وسلم </span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">ولأبي بكر وعمر وعثمان وعلي فلا وسع الله على من لم يتسع له ما اتسع لهم؟<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-layout-grid-align: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">فقال الواثق: نعم. إن لم يتسع لنا من الإمساك عن هذه المقالة ما اتسع لرسول الله </span></b><b><span lang="AR-YE" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus; mso-bidi-language: AR-YE">صلى الله عليه وسلم </span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">ولأبي بكر وعمر وعثمان وعلي فلا وسع الله علينا. اقطعوا قيد الشيخ. فلما قطع القيد ضرب الشيخ بيده إلى القيد حتى يأخذه فجاذبه الحداد عليه فقال الواثق دع الشيخ يأخذه فأخذه فوضعه في كمه فقال له الواثق يا شيخ لم جاذبت الحداد عليه قال: لأني نوديت أن أتقدم إلى من أوصي إليه إذا أنا مت أن يجعله بيني وبين كفني حتى أخاصم به هذا الظالم عند الله يوم القيامة، وأقول: يا رب سل عبدك هذا لم قيدني وروّع أهلي وولدي وإخواني بلا حق أوجب ذلك علي. وبكى الشيخ وبكى الواثق وبكينا. ثم سأله الواثق أن يجعله في حل وسعة مما ناله. فقال الشيخ: والله يا أمير المؤمنين لقد جعلتك في حل وسعة من أول يوم إكرامًا لرسول الله </span></b><b><span lang="AR-YE" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus; mso-bidi-language: AR-YE">صلى الله عليه وسلم؛</span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus"> إذ كنت رجلًا من أهله.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-layout-grid-align: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">فقال الواثق: لي إليك حاجة.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-layout-grid-align: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">فقال الشيخ: إن كانت ممكنة فعلت.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-layout-grid-align: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">فقال له الواثق: تقيم قبلنا فننتفع بك وتنتفع بنا.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-layout-grid-align: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">فقال الشيخ: يا أمير المؤمنين، إن ردّك إياي إلى الموضع الذي أخرجني عنه هذا الظالم أنفع لك من مقامي عليك، وأخبرك بما في ذلك، أصير إلى أهلي وولدي فأكف دعاءهم عليك، فقد خلفتهم على ذلك.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-layout-grid-align: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">فقال له الواثق: فتقبل منا صلة تستعين بها على دهرك.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-layout-grid-align: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">فقال: يا أمير المؤمنين لا تحل لي، أنا عنها غني وذو مرة سوي.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-layout-grid-align: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">فقال: سل حاجة.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-layout-grid-align: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">فقال: أوتقضيها يا أمير المؤمنين؟<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-layout-grid-align: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">قال: نعم.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-layout-grid-align: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">قال: تأذن أن يخلى لي السبيل الساعة إلى الثغر.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-layout-grid-align: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">قال: قد أذنت لك. فسلم وخرج.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-layout-grid-align: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">قال المهتدي بالله: فرجعت عن هذه المقالة وأظن أن الواثق رجع عنها منذ ذلك الوقت»<sup><span style="COLOR: red">(<a title="" style="mso-footnote-id: ftn30" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftn30" name="_ftnref30"><span class="MsoFootnoteReference"><span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><span class="MsoFootnoteReference"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span style="FONT-SIZE: 13pt; COLOR: red; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: AR-SA; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'">[30]</span></b></span></span></span></a>)</span></sup>.</span></b><b><span dir="ltr" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: mylotus; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'"><o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; tab-stops: list 36.75pt; mso-list: l7 level1 lfo12" align="justify"><b><span style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: mylotus"><span style="mso-list: Ignore">9)<span style="FONT: 7pt 'Times New Roman'">            </span></span></span></b><span dir="rtl"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">توبة أبي الحسن الأشعري: قال الذهبي: «وكان عجبًا في الذكاء وقوة الفهم، ولما برع في معرفة الاعتزال كرهه، وتبرأ منه، وصعد للناس فتاب إلى الله منه، ثم أخذ يرد على المعتزلة ويهتك عوارهم»<sup><span style="COLOR: red">(<a title="" style="mso-footnote-id: ftn31" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftn31" name="_ftnref31"><span class="MsoFootnoteReference"><span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><span class="MsoFootnoteReference"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span style="FONT-SIZE: 13pt; COLOR: red; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: AR-SA; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'">[31]</span></b></span></span></span></a>)</span></sup>.</span></b></span><b><span dir="ltr" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: mylotus; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'"><o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-layout-grid-align: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">ومن العلماء من أفنى عمره في الكلام والفلسفة والمذاهب السفسطائية، ولكنه تداركه الله برحمة منه فألهمه التوبة ووفقه لها قبيل موته، معلنًا أن كتاب الله وسنة رسوله خير له من غيرهما.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; tab-stops: list 36.75pt left 44.5pt; mso-list: l7 level1 lfo12" align="justify"><b><span style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: mylotus"><span style="mso-list: Ignore">10)<span style="FONT: 7pt 'Times New Roman'">       </span></span></span></b><span dir="rtl"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">فهذا أبو المعالي الجويني<sup><span style="COLOR: red">(<a title="" style="mso-footnote-id: ftn32" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftn32" name="_ftnref32"><span class="MsoFootnoteReference"><span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><span class="MsoFootnoteReference"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span style="FONT-SIZE: 13pt; COLOR: red; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: AR-SA; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'">[32]</span></b></span></span></span></a>)</span></sup> يعلن أن ما كان عليه ضلال ووبال، فقد جاء في شذرات الذهب: «...ومن شعر أبي المعالي: <o:p></o:p></span></b></span></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; tab-stops: 26.5pt 35.5pt 188.5pt" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; COLOR: red; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">نهاية إقدام العقول عقال<span style="mso-tab-count: 1">                      </span>وغاية آراء الرجال ضلال<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; tab-stops: 26.5pt 188.5pt" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; COLOR: red; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">وأرواحنا في وحشة من جسومنا<span style="mso-tab-count: 1">             </span><span style="mso-tab-count: 1">       </span>وغاية دنيانا أذى ووبال<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">وذكر المناوي في شرحه على الجامع الصغير<sup><span style="COLOR: red">(<a title="" style="mso-footnote-id: ftn33" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftn33" name="_ftnref33"><span class="MsoFootnoteReference"><span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><span class="MsoFootnoteReference"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span style="FONT-SIZE: 13pt; COLOR: red; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: AR-SA; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'">[33]</span></b></span></span></span></a>)</span></sup> ما نصه: وقال السمعاني في الذيل: سمعت أبا المعالي -يعني إمام الحرمين- يقول: قرأت خمسين ألفًا في خمسين ألفًا، ثم حلبت أهل الإسلام بإسلامهم فيها وعلومهم الظاهرة، وركبت البحر الخضم، وغصت في الذي نهى أهل الإسلام عنه، كل ذلك في طلب الحق وهو يأمن التقليد، والآن رجعت من العمل إلى كلمة الحق، عليكم بدين العجائز، فإن لم يدركني الحق بلطفه وأموت على دين العجائز، وتختم عاقبة أمري على الحق وكلمة الإخلاص، وإلا فالويل لابن الجويني. انتهى بحروفه، ف رحمه الله ورضي عنه»<sup><span style="COLOR: red">(<a title="" style="mso-footnote-id: ftn34" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftn34" name="_ftnref34"><span class="MsoFootnoteReference"><span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><span class="MsoFootnoteReference"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span style="FONT-SIZE: 13pt; COLOR: red; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: AR-SA; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'">[34]</span></b></span></span></span></a>)</span></sup>.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">وقال ابن أبي العز في شرحه على الطحاوية:<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; tab-stops: list 36.75pt left 44.5pt; mso-list: l7 level1 lfo12" align="justify"><b><span style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: mylotus"><span style="mso-list: Ignore">11)<span style="FONT: 7pt 'Times New Roman'">       </span></span></span></b><span dir="rtl"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">«وكذلك الغزالي رحمه الله انتهى آخر أمره إلى الوقف والحيرة في المسائل الكلامية، ثم أعرض عن تلك الطرق، وأقبل على أحاديث الرسول، فمات والبخاري على صدره. <o:p></o:p></span></b></span></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; tab-stops: list 36.75pt left 44.5pt; mso-list: l7 level1 lfo12" align="justify"><b><span style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: mylotus"><span style="mso-list: Ignore">12)<span style="FONT: 7pt 'Times New Roman'">       </span></span></span></b><span dir="rtl"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">وكذلك أبو عبد الله محمد بن عمر الرازي، قال في كتابه الذي صنفه في أقسام اللذات:<o:p></o:p></span></b></span></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; tab-stops: 227.2pt" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; COLOR: red; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">نهاية إقدام العقول عقال<span style="mso-tab-count: 1">                                </span>وغاية سعي العالمين ضلال<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; tab-stops: 227.2pt" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; COLOR: red; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">وأرواحنا في وحشة من جسومنا<span style="mso-tab-count: 1">                       </span>وحاصل دنيانا أذى ووبال<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; tab-stops: 227.2pt" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; COLOR: red; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">ولم نستفد من بحثنا طول عمرنا<span style="mso-tab-count: 1">                       </span>سوى أن جمعنا فيه قيل وقالوا<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; tab-stops: 227.2pt" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; COLOR: red; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">فكم قد رأينا من رجال ودولة<span style="mso-tab-count: 1">                           </span>فبادوا جميعًا مسرعين وزالوا<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; tab-stops: 227.2pt" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; COLOR: red; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">وكم من جبال قد علت شرفاتها<span style="mso-tab-count: 1">                         </span>رجال فزالوا والجبال جبال<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus"><span style="mso-spacerun: yes"> </span>لقد تأملت الطرق الكلامية والمناهج الفلسفية؛ فما رأيتها تشفي عليلًا ولا تروي غليلًا، ورأيت أقرب الطرق طريقة القرآن، أقرأ في الإثبات: </span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; COLOR: blue; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'">((الرَّحْمَنُ عَلَى الْعَرْشِ اسْتَوَى))</span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'"> [طه:5].</span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">. </span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; COLOR: blue; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'">((إِلَيْهِ يَصْعَدُ الْكَلِمُ الطَّيِّبُ))</span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'"> [فاطر:10]<sup>،</sup></span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; COLOR: black; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus"> </span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">وأقرأ في النفي: </span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; COLOR: blue; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'">((لَيْسَ كَمِثْلِهِ شَيْءٌ))</span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'"> [الشورى:11].</span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">. </span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; COLOR: blue; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'">((وَلا يُحِيطُونَ بِهِ عِلْمًا))</span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'"> [طه:110]،</span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus"> ثم قال: ومن جرب مثل تجربتي عرف مثل معرفتي.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; tab-stops: list 36.75pt left 44.5pt; mso-list: l7 level1 lfo12" align="justify"><b><span style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: mylotus"><span style="mso-list: Ignore">13)<span style="FONT: 7pt 'Times New Roman'">       </span></span></span></b><span dir="rtl"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">وكذلك قال الشيخ أبو عبد الله محمد بن عبد الكريم الشهرساني: إنه لم يجد عند الفلاسفة والمتكلمين إلا الحيرة والندم، حيث قال:<o:p></o:p></span></b></span></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; tab-stops: 236.2pt" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; COLOR: red; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">لعمري لقد طفت المعاهد كلها<span style="mso-tab-count: 1">                             </span>وسيرت طرفي بين تلك المعالم<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; tab-stops: 236.2pt" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; COLOR: red; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">فلم أر إلا واضعًا كف حائر<span style="mso-tab-count: 1">                                </span>على ذقن أو قارعًا سن نادم</span></b><b><sup><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; COLOR: red; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'">(<a title="" style="mso-footnote-id: ftn35" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftn35" name="_ftnref35"><span class="MsoFootnoteReference"><span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><span class="MsoFootnoteReference"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span style="FONT-SIZE: 13pt; COLOR: red; FONT-FAMILY: 'Times New Roman'; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: AR-SA; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'">[35]</span></b></span></span></span></a>)</span></sup></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'"><o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus"><span style="mso-spacerun: yes"> </span>وكذلك قال أبو المعالي الجويني</span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'">:</span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus"> يا أصحابنا لا تشتغلوا بالكلام، فلو عرفت أن الكلام يبلغ بي إلى ما بلغ ما اشتغلت به، وقال عند موته: لقد خضت البحر الخضم، وخليت أهل الإسلام وعلومهم، ودخلت في الذي نهوني عنه، والآن فإن لم يتداركني ربي برحمته فالويل لابن الجويني، وهأنا ذا أموت على عقيدة أمي، أو قال: على عقيدة عجائز نيسابور. وكذلك قال شمس الدين الخسروشاهي، وكان من أجل تلامذة فخر الدين الرازي لبعض الفضلاء وقد دخل عليه يومًا فقال: ما تعتقد؟ قال: ما يعتقده المسلمون، فقال: وأنت منشرح الصدر لذلك مستيقن به؟ أو كما قال، فقال: نعم. فقال: اشكر الله على هذه النعمة، لكني والله ما أدري ما أعتقد، والله ما أدري ما أعتقد، والله ما أدري ما أعتقد، وبكى حتى أخضل لحيته...».<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">إلى أن قال رحمه الله:<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus"><span style="mso-spacerun: yes"> </span>«وتجد أحد هؤلاء عند الموت يرجع إلى مذهب العجائز، فيقر بما أقروا به، ويعرض عن تلك الدقائق المخالفة لذلك التي كان يقطع بها ثم تبين له فسادها، أو لم يتبين له صحتها، فيكونون في نهاياتهم -إذا سلموا من العذاب- بمنزلة أتباع أهل العلم من الصبيان والنساء والأعراب.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus"><span style="mso-spacerun: yes"> </span>والدواء النافع لمثل هذا المرض ما كان طبيب القلوب صلوات الله وسلامه عليه يقوله إذا قام من الليل يفتتح صلاته: (اللهم رب جبرائيل وميكائيل وإسرافيل، فاطر السموات والأرض، عالم الغيب والشهادة، أنت تحكم بين عبادك فيما كانوا فيه يختلفون، اهدني لما اختلف فيه من الحق بإذنك، إنك تهدي من تشاء إلى صراط مستقيم) أخرجه مسلم، توجه إلى ربه بربوبية جبرائيل وميكائيل وإسرافيل أن يهديه لما اختلف فيه من الحق بإذنه، إذ حياة القلب بالهداية»<sup><span style="COLOR: red">(<a title="" style="mso-footnote-id: ftn36" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftn36" name="_ftnref36"><span class="MsoFootnoteReference"><span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><span class="MsoFootnoteReference"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span style="FONT-SIZE: 13pt; COLOR: red; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: AR-SA; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'">[36]</span></b></span></span></span></a>)</span></sup>.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">قال الحافظ الذهبي في كتابه الماتع سير أعلام النبلاء عند ترجمته لشيخ المالكية ابن الحداد المغربي رحمه الله: <o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; tab-stops: list 36.75pt left 44.5pt; mso-list: l7 level1 lfo12" align="justify"><b><span style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: mylotus"><span style="mso-list: Ignore">14)<span style="FONT: 7pt 'Times New Roman'">       </span></span></span></b><span dir="rtl"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">«...وكان من رءوس السنة. قال ابن حارث: له مقامات كريمة، ومواقف محمودة في الدفع عن الإسلام، والذب عن السنة، ناظر فيها أبا العباس المعجوقي أخا أبي عبد الله الشيعي الداعي إلى دولة عبيد الله، فتكلم ابن الحداد ولم يخف سطوة سلطانهم، حتى قال له ولده أبو محمد: يا أبة! اتق الله في نفسك ولا تبالغ. قال: حسبي من له غضبت، وعن دينه ذببت. وله مع شيخ المعتزلة الفراء مناظرات بالقيروان، رجع بها عدد من المبتدعة»<sup><span style="COLOR: red">(<a title="" style="mso-footnote-id: ftn37" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftn37" name="_ftnref37"><span class="MsoFootnoteReference"><span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><span class="MsoFootnoteReference"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span style="FONT-SIZE: 13pt; COLOR: red; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: AR-SA; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'">[37]</span></b></span></span></span></a>)</span></sup>.</span></b></span><b><span dir="ltr" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: mylotus; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'"><o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; tab-stops: 44.5pt" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">وقال الحافظ ابن كثير رحمه الله:</span></b><b><span dir="ltr" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: mylotus; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'"><o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; tab-stops: list 36.75pt left 44.5pt; mso-list: l7 level1 lfo12" align="justify"><span dir="rtl"></span><b><span style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: mylotus"><span style="mso-list: Ignore">15)<span style="FONT: 7pt 'Times New Roman'">       </span></span></span></b><span dir="rtl"><span dir="rtl"></span><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus"><span dir="rtl"></span>«وفاة معز الدولة ابن بويه: <o:p></o:p></span></b></span></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus"><span style="mso-spacerun: yes"> </span>ولما كان ثالث عشر ربيع الأول منها توفي أبو الحسن أحمد بن بويه الديلمي الذي أظهر الرفض -ويقال له معز الدولة- بعلة الذرب، فصار لا يثبت في معدته شيء بالكلية، فلما أحس بالموت أظهر التوبة وأناب إلى الله عز وجل، ورد كثيرًا من المظالم، وتصدق بكثير من ماله، وأعتق طائفة كثيرة من مماليكه، وعهد بالأمر إلى ولده بختيار عز الدولة، وقد اجتمع ببعض العلماء فكلمه في السنة، وأخبره أن عليًا زوج ابنته أم كلثوم من عمر بن الخطاب، فقال: والله ما سمعت بهذا قط، ورجع إلى السنة ومتابعتها»<sup><span style="COLOR: red">(<a title="" style="mso-footnote-id: ftn38" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftn38" name="_ftnref38"><span class="MsoFootnoteReference"><span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><span class="MsoFootnoteReference"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span style="FONT-SIZE: 13pt; COLOR: red; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: AR-SA; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'">[38]</span></b></span></span></span></a>)</span></sup>.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">وبنفس السياق قال ابن الجوزي رحمه الله:<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">«لما قيل لمعز الدولة (أحمد بن بويه) وكان رافضيًا يشتم صحابة رسول الله: إن عليًا -رضوان الله عليه- زوج ابنته أم كلثوم من عمر بن الخطاب رضي الله عنه، استعظم ذلك!! وقال: (ما علمت بهذا) وتاب وتصدق بأكثر ماله، وأعتق مماليكه، ورد كثيرًا من المظالم، وبكى حتى أُغشي عليه»<sup><span style="COLOR: red">(<a title="" style="mso-footnote-id: ftn39" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftn39" name="_ftnref39"><span class="MsoFootnoteReference"><span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><span class="MsoFootnoteReference"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span style="FONT-SIZE: 13pt; COLOR: red; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: AR-SA; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'">[39]</span></b></span></span></span></a>)</span></sup>. <o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">وقال الحافظ الذهبي في توبته كذلك:<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">«...وكان يتشيع، فقيل: تاب في مرضه، وترضى عن الصحابة، وتصدق وأعتق، وأراق الخمور، وندم على ما ظلم، ورد المواريث إلى ذوي الأرحام...» إلخ<sup><span style="COLOR: red">(<a title="" style="mso-footnote-id: ftn40" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftn40" name="_ftnref40"><span class="MsoFootnoteReference"><span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><span class="MsoFootnoteReference"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span style="FONT-SIZE: 13pt; COLOR: red; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: AR-SA; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'">[40]</span></b></span></span></span></a>)</span></sup>.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; tab-stops: list 36.75pt left 44.5pt; mso-list: l7 level1 lfo12" align="justify"><b><span style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: mylotus"><span style="mso-list: Ignore">16)<span style="FONT: 7pt 'Times New Roman'">       </span></span></span></b><span dir="rtl"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">ويحكي الشيخ البكري قصته مع أحد علماء الهند فيقول رحمه الله: «كنت بجوار مسجد في الهند، وكان فيه مدرس إذا فرغ من تدريسه لعنوا ابن عبدالوهاب، وإذا خرج من المسجد مر بي. وقال: أَنا أُجيد العربية لكن أحب أَن أَسمعها من أَهلها، ويشرب من عندي ماءً باردًا.<o:p></o:p></span></b></span></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">فأَهمني ما يفعل في درسه، قال: فاحتلت بأَن دعوته وأَخذت (كتاب التوحيد) ونزعت ديباجته ووضعته على رف في منزلي قبل مجيئه، فلما حضر قلت: أَتأْذن لي أَن آتي ببطيخة؟<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">فذهبت، فلما رجعت إذا هو يقرأُ ويهز رأْسه فقال: لمن هذا الكتاب؟ هذه التراجم شبه تراجم البخاري، هذا والله نفس البخاري.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">فقلت: لا أدري.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">ثم قلت: أَلا نذهب للشيخ الغزوي لنسأَله</span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'">–</span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus"> وكان صاحب مكتبة وله رد على جامع البيان- فدخلنا عليه فقلت للغزوي: كان عندي أَوراق سأَلني الشيخ من هي له؟ فلم أَعرف.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">ففهم الغزوي المراد، فنادى من يأْتي بكتاب (مجموعة التوحيد) فأُتي بها فقابل بينهما فقال: هذا لمحمد بن عبدالوهاب. فقال العالم الهندي مغضبًا وبصوت عال: الكافر!<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">فسكتنا وسكت قليلًا. ثم هدأَ غضبه فاسترجع. ثم قال: إن كان هذا الكتاب له فقد ظلمناه.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">ثم إنه صار كل يوم يدعو له ويدعو معه تلاميذه، وتفرق تلاميذ له في الهند وإذا فرغوا من القراءة دعوا جميعا للشيخ ابن عبدالوهاب»اهـ<sup><span style="COLOR: red">(<a title="" style="mso-footnote-id: ftn41" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftn41" name="_ftnref41"><span class="MsoFootnoteReference"><span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><span class="MsoFootnoteReference"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span style="FONT-SIZE: 13pt; COLOR: red; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: AR-SA; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'">[41]</span></b></span></span></span></a>)</span></sup>.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; tab-stops: list 36.75pt left 44.5pt; mso-list: l7 level1 lfo12" align="justify"><b><span style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: mylotus"><span style="mso-list: Ignore">17)<span style="FONT: 7pt 'Times New Roman'">       </span></span></span></b><span dir="rtl"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">وجاء في كتاب طبقات الشافعية لابن قاضي شهبة رحمه الله: «هبة الله بن عبد الله بن سيد الكل القاضي، بهاء الدين أبو القاسم القفطي... تفقه على الشيخ مجد الدين القشيري، وقرأ على الشيخ شمس الدين الأصفهاني الأصول في قوص، ودخل القاهرة واجتمع بالشيخين: عزالدين بن عبدالسلام وزكي الدين المنذري، واستفاد منهما ورجع إلى بلده وانتفع به الناس وتخرجت به الطلبة، وولي قضاء إسنا وتدريس المدرسة المعزية بها.<o:p></o:p></span></b></span></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">وكانت إسنا مشحونة بالروافض؛ فإن كثيرًا منهم لم ينتقل عن اعتقاد المصريين، فقام في نصرة السنة، وأصلح الله به خلقًا وهمت الرافضة بقتله فحماه الله تعالى منهم، وترك القضاء أخيرًا واستمر على العلم والعبادة»</span></b><b><sup><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; COLOR: red; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'">(<a title="" style="mso-footnote-id: ftn42" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftn42" name="_ftnref42"><span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><sup><span style="FONT-SIZE: 13pt; COLOR: red; FONT-FAMILY: 'Times New Roman'; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: AR-SA; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'">[42]</span></sup></b></span></a>)</span></sup></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">. <o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">* كما أنه أعلن توبته وهدايته كوكبة من علماء الإمامية في العصر الحاضر، فتمسكوا بالسنة جملة وحاربوا البدع وذموها، ودافعوا عن السنة ونصروها.. ومنهم:<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">آية الله العظمى (كما يسمونه) أبو الفضل البرقعي المتوفى عام (1412هـ)، الذي كتب كتابه (كسر الصنم) في هدم أكبر كتب المخالفين وتقويض أساسه، وله كتب ومقالات ورسائل كثيرة تدعو إلى السنة والتمسك بها، وتنفر من البدعة والشرك.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">ومنهم: أحمد الكسروي، الذي ألف كتابه (الشيعة والتشيع) دافع فيه عن الإسلام الحق ومنهج آل البيت، وأن عقائد الشيعة منهما براء. فدفع حياته ثمنًا لذلك فاغتيل عام (1946م) في طهران رحمه الله.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">ومنهم: محمد الياسري، الذي كتب كتبًا كثيرة ورسائل عديدة في التوحيد الحق الخالص من البدع والشركيات، فكانت حياته مقابل رفضه للشرك والبدعة وإعلانه التوحيد والسنة، فقتل أثناء رجوعه من صلاة الفجر عام (1997م).<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">ومنهم كذلك: آية الله العظمى (كما يسمونه) إسماعيل آل إسحاق (علامة خوئيني) الذي تعرض لابتلاءات كثيرة بسبب رفضه للغلو والخرافة، وتمسكه بالكتاب والسنة، فسجن وأهين، ولم يتوقف رحمه الله عن التأليف ونشاطه في الدعوة إلى الله إلى يوم وفاته التاسع من رجب عام (1421هـ) عن عمر ناهز ثلاثًا وستين سنة<a title="" style="mso-footnote-id: ftn43" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftn43" name="_ftnref43"><span class="MsoFootnoteReference">(*)</span></a>.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 6pt 0cm 0pt; TEXT-INDENT: 8.5pt; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none" align="justify"><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">كل هؤلاء قادهم البحث إلى الحق والتمسك به، ورد الباطل وذمه والتحذير منه.. وكما قال تعالى: </span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; COLOR: blue; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'">((إِنَّكَ لا تَهْدِي مَنْ أَحْبَبْتَ وَلَكِنَّ اللَّهَ يَهْدِي مَنْ يَشَاءُ وَهُوَ أَعْلَمُ بِالْمُهْتَدِينَ))</span></b><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'"> [القصص:56].</span></b><b><span dir="ltr" style="FONT-SIZE: 13pt; LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: mylotus; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'"><o:p></o:p></span></b></p> <p align="justify"><b><span lang="AR-SA" dir="rtl" style="FONT-SIZE: 13pt; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: AR-SA; mso-bidi-language: AR-SA">وإني لو راجعت كل ما كُتب حول وقوع توبة من كان على بدعة أو غير هدى لطال بي الحال، وأكتفي بهذا لعله يكون مثالًا على غيره. والله المستعان.</span></b><font face="Times New Roman" size="3"> </font></p> <div style="mso-element: footnote-list" align="justify"><br clear="all"></div><font face="Times New Roman" size="3"> <div style="mso-element: footnote-list" align="justify"> <hr align="left" width="33%" size="1"> </div></font> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0cm 0cm 0pt; LINE-HEIGHT: 150%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-element: footnote" align="justify"><a title="" style="mso-footnote-id: ftn1" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftnref1" name="_ftn1"></a><span dir="rtl"></span><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 10pt; LINE-HEIGHT: 150%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus"><span dir="rtl"></span>(<span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span style="FONT-SIZE: 10pt; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: AR-SA; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'">[1]</span></b></span>) تفسير ابن كثير (4/75).<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0cm 0cm 0pt; LINE-HEIGHT: 150%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-element: footnote" align="justify"><a title="" style="mso-footnote-id: ftn2" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftnref2" name="_ftn2"></a><span dir="rtl"></span><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 10pt; LINE-HEIGHT: 150%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus"><span dir="rtl"></span>(<span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span style="FONT-SIZE: 10pt; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: AR-SA; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'">[2]</span></b></span>) الترمذي (5/547) (3537)، ابن ماجة (2/1420) (4253).<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0cm 0cm 0pt; LINE-HEIGHT: 150%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-element: footnote" align="justify"><a title="" style="mso-footnote-id: ftn3" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftnref3" name="_ftn3"></a><span dir="rtl"></span><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 10pt; LINE-HEIGHT: 150%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus"><span dir="rtl"></span>(<span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span style="FONT-SIZE: 10pt; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: AR-SA; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'">[3]</span></b></span>) الطبراني في الأوسط (4/281)، وإسحاق بن راهويه في مسنده (1/377)، وقال الهيتمي في مجمع الزوائد (10/308): (رواه الطبراني في الأوسط، ورجاله رجال الصحيح غير هارون بن موسى الفروي، وهو ثقة).<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0cm 0cm 0pt; LINE-HEIGHT: 150%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-element: footnote" align="justify"><a title="" style="mso-footnote-id: ftn4" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftnref4" name="_ftn4"></a><span dir="rtl"></span><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 10pt; LINE-HEIGHT: 150%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus"><span dir="rtl"></span>(<span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span style="FONT-SIZE: 10pt; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: AR-SA; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'">[4]</span></b></span>) العلل المتناهية (1/145-146).<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0cm 0cm 0pt; LINE-HEIGHT: 150%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-element: footnote" align="justify"><a title="" style="mso-footnote-id: ftn5" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftnref5" name="_ftn5"></a><span dir="rtl"></span><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 10pt; LINE-HEIGHT: 150%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus"><span dir="rtl"></span>(<span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span style="FONT-SIZE: 10pt; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: AR-SA; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'">[5]</span></b></span>) صحيح الترغيب والترهيب (1/12).<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0cm 0cm 0pt; LINE-HEIGHT: 150%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-element: footnote" align="justify"><a title="" style="mso-footnote-id: ftn6" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftnref6" name="_ftn6"></a><span dir="rtl"></span><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 10pt; LINE-HEIGHT: 150%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus"><span dir="rtl"></span>(<span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span style="FONT-SIZE: 10pt; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: AR-SA; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'">[6]</span></b></span>) انظر: حقيقة البدعة للغامدي (2/393).<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0cm 0cm 0pt; LINE-HEIGHT: 150%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-element: footnote" align="justify"><a title="" style="mso-footnote-id: ftn7" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftnref7" name="_ftn7"></a><span dir="rtl"></span><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 10pt; LINE-HEIGHT: 150%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus"><span dir="rtl"></span>(<span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span style="FONT-SIZE: 10pt; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: AR-SA; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'">[7]</span></b></span>) مجموع الفتاوى (23/345).<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0cm 0cm 0pt; LINE-HEIGHT: 150%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-element: footnote" align="justify"><a title="" style="mso-footnote-id: ftn8" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftnref8" name="_ftn8"></a><span dir="rtl"></span><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 10pt; LINE-HEIGHT: 150%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus"><span dir="rtl"></span>(<span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span style="FONT-SIZE: 10pt; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: AR-SA; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'">[8]</span></b></span>) مسند أحمد (4/102) (16979)، أبو داود (2/608) (4597).<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0cm 0cm 0pt; LINE-HEIGHT: 150%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-element: footnote" align="justify"><a title="" style="mso-footnote-id: ftn9" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftnref9" name="_ftn9"></a><span dir="rtl"></span><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 10pt; LINE-HEIGHT: 150%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus"><span dir="rtl"></span>(<span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span style="FONT-SIZE: 10pt; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: AR-SA; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'">[9]</span></b></span>) الاعتصام (2/778-779).<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0cm 0cm 0pt; LINE-HEIGHT: 150%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-element: footnote" align="justify"><a title="" style="mso-footnote-id: ftn10" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftnref10" name="_ftn10"></a><span dir="rtl"></span><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 10pt; LINE-HEIGHT: 150%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus"><span dir="rtl"></span>(<span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span style="FONT-SIZE: 10pt; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: AR-SA; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'">[10]</span></b></span>) البخاري (6/2748) (7123).<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0cm 0cm 0pt; LINE-HEIGHT: 150%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-element: footnote" align="justify"><a title="" style="mso-footnote-id: ftn11" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftnref11" name="_ftn11"></a><span dir="rtl"></span><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 10pt; LINE-HEIGHT: 150%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus"><span dir="rtl"></span>(<span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span style="FONT-SIZE: 10pt; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: AR-SA; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'">[11]</span></b></span>) انظر: الاعتصام (2/782-784).<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0cm 0cm 0pt; LINE-HEIGHT: 150%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-element: footnote" align="justify"><a title="" style="mso-footnote-id: ftn12" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftnref12" name="_ftn12"></a><span dir="rtl"></span><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 10pt; LINE-HEIGHT: 150%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus"><span dir="rtl"></span>(<span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span style="FONT-SIZE: 10pt; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: AR-SA; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'">[12]</span></b></span>) مجموع الفتاوى (10/9-10).<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0cm 0cm 0pt; LINE-HEIGHT: 150%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-element: footnote" align="justify"><a title="" style="mso-footnote-id: ftn13" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftnref13" name="_ftn13"></a><span dir="rtl"></span><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 10pt; LINE-HEIGHT: 150%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus"><span dir="rtl"></span>(<span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span style="FONT-SIZE: 10pt; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: AR-SA; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'">[13]</span></b></span>) مجموع الفتاوى (11/684-685).<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0cm 0cm 0pt; LINE-HEIGHT: 150%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-element: footnote" align="justify"><a title="" style="mso-footnote-id: ftn14" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftnref14" name="_ftn14"></a><span dir="rtl"></span><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 10pt; LINE-HEIGHT: 150%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus"><span dir="rtl"></span>(<span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span style="FONT-SIZE: 10pt; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: AR-SA; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'">[14]</span></b></span>) مجموع الفتاوى (16/23-24).<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0cm 0cm 0pt; LINE-HEIGHT: 150%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-element: footnote" align="justify"><a title="" style="mso-footnote-id: ftn15" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftnref15" name="_ftn15"></a><span dir="rtl"></span><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 10pt; LINE-HEIGHT: 150%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus"><span dir="rtl"></span>(<span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span style="FONT-SIZE: 10pt; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: AR-SA; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'">[15]</span></b></span>) المصدر السابق (4/541).<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0cm 0cm 0pt; LINE-HEIGHT: 150%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-element: footnote" align="justify"><a title="" style="mso-footnote-id: ftn16" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftnref16" name="_ftn16"></a><span dir="rtl"></span><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 10pt; LINE-HEIGHT: 150%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus"><span dir="rtl"></span>(<span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span style="FONT-SIZE: 10pt; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: AR-SA; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'">[16]</span></b></span>) مسلم (2/704) (1017)، سنن النسائي (5/75) (2554).<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0cm 0cm 0pt; LINE-HEIGHT: 150%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-element: footnote" align="justify"><a title="" style="mso-footnote-id: ftn17" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftnref17" name="_ftn17"></a><span dir="rtl"></span><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 10pt; LINE-HEIGHT: 150%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus"><span dir="rtl"></span>(<span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span style="FONT-SIZE: 10pt; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: AR-SA; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'">[17]</span></b></span>) الآداب الشرعية والمنح المرعية (1/109-110).<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0cm 0cm 0pt; LINE-HEIGHT: 150%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-element: footnote" align="justify"><a title="" style="mso-footnote-id: ftn18" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftnref18" name="_ftn18"></a><span dir="rtl"></span><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 10pt; LINE-HEIGHT: 150%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus"><span dir="rtl"></span>(<span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span style="FONT-SIZE: 10pt; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: AR-SA; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'">[18]</span></b></span>) مجموع الفتاوى (16/30).<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0cm 0cm 0pt; LINE-HEIGHT: 150%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-element: footnote" align="justify"><a title="" style="mso-footnote-id: ftn19" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftnref19" name="_ftn19"></a><span dir="rtl"></span><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 10pt; LINE-HEIGHT: 150%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus"><span dir="rtl"></span>(<span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span style="FONT-SIZE: 10pt; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: AR-SA; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'">[19]</span></b></span>) عبد الله بن أحمد بن محمد بن قدامة المقدسي، موفق الدين، من كبار فقهاء الحنابلة، ولد سنة (541)هـ. وتوفي في دمشق سنة (620)هـ، له تصانيف كثيرة في العقيدة والأصول والفقه وغيرها.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0cm 0cm 0pt; LINE-HEIGHT: 150%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-element: footnote" align="justify"><a title="" style="mso-footnote-id: ftn20" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftnref20" name="_ftn20"></a><span dir="rtl"></span><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 10pt; LINE-HEIGHT: 150%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus"><span dir="rtl"></span>(<span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span style="FONT-SIZE: 10pt; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: AR-SA; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'">[20]</span></b></span>) المغني لابن قدامة (12/271)<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0cm 0cm 0pt; LINE-HEIGHT: 150%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-element: footnote" align="justify"><a title="" style="mso-footnote-id: ftn21" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftnref21" name="_ftn21"></a><span dir="rtl"></span><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 10pt; LINE-HEIGHT: 150%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus"><span dir="rtl"></span>(</span></b><b><span dir="ltr" style="FONT-SIZE: 10pt; LINE-HEIGHT: 150%; FONT-FAMILY: mylotus; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'"><span style="mso-special-character: footnote"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span style="FONT-SIZE: 10pt; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: AR-SA; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'">[21]</span></b></span></span></b><span dir="rtl"></span><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 10pt; LINE-HEIGHT: 150%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus"><span dir="rtl"></span>) انظر (ص:<span style="mso-field-code: ' PAGEREF الإحالة_الثانية * MERGEFORMAT '"><span style="mso-no-proof: yes">147</span></span>) من هذا الكتاب.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0cm 0cm 0pt; LINE-HEIGHT: 150%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-element: footnote" align="justify"><a title="" style="mso-footnote-id: ftn22" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftnref22" name="_ftn22"></a><span dir="rtl"></span><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 10pt; LINE-HEIGHT: 150%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus"><span dir="rtl"></span>(</span></b><b><span dir="ltr" style="FONT-SIZE: 10pt; LINE-HEIGHT: 150%; FONT-FAMILY: mylotus; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'"><span style="mso-special-character: footnote"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span style="FONT-SIZE: 10pt; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: AR-SA; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'">[22]</span></b></span></span></b><span dir="rtl"></span><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 10pt; LINE-HEIGHT: 150%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus"><span dir="rtl"></span>) مجموع الفتاوى: (16/23-25.</span></b><b><span dir="ltr" style="FONT-SIZE: 10pt; LINE-HEIGHT: 150%; FONT-FAMILY: mylotus; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'"><o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0cm 0cm 0pt; LINE-HEIGHT: 150%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-element: footnote" align="justify"><a title="" style="mso-footnote-id: ftn23" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftnref23" name="_ftn23"></a><span dir="rtl"></span><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 10pt; LINE-HEIGHT: 150%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus"><span dir="rtl"></span>(</span></b><b><span dir="ltr" style="FONT-SIZE: 10pt; LINE-HEIGHT: 150%; FONT-FAMILY: mylotus; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'"><span style="mso-special-character: footnote"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span style="FONT-SIZE: 10pt; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: AR-SA; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'">[23]</span></b></span></span></b><span dir="rtl"></span><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 10pt; LINE-HEIGHT: 150%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus"><span dir="rtl"></span>) غذاء الألباب: 2/581.</span></b><b><span dir="ltr" style="FONT-SIZE: 10pt; LINE-HEIGHT: 150%; FONT-FAMILY: mylotus; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'"><o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0cm 0cm 0pt; LINE-HEIGHT: 150%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-element: footnote" align="justify"><a title="" style="mso-footnote-id: ftn24" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftnref24" name="_ftn24"></a><span dir="rtl"></span><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 10pt; LINE-HEIGHT: 150%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus"><span dir="rtl"></span>(<span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span style="FONT-SIZE: 10pt; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: AR-SA; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'">[24]</span></b></span>) سنن الدارمي (1/67) (148).<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0cm 0cm 0pt; LINE-HEIGHT: 150%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-element: footnote" align="justify"><a title="" style="mso-footnote-id: ftn25" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftnref25" name="_ftn25"></a><span dir="rtl"></span><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 10pt; LINE-HEIGHT: 150%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus"><span dir="rtl"></span>(<span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span style="FONT-SIZE: 10pt; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: AR-SA; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'">[25]</span></b></span>) مسلم (1/177) (191).<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0cm 0cm 0pt; LINE-HEIGHT: 150%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-element: footnote" align="justify"><a title="" style="mso-footnote-id: ftn26" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftnref26" name="_ftn26"></a><span dir="rtl"></span><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 10pt; LINE-HEIGHT: 150%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus"><span dir="rtl"></span>(<span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span style="FONT-SIZE: 10pt; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: AR-SA; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'">[26]</span></b></span>) السير (10/597).<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0cm 0cm 0pt; LINE-HEIGHT: 150%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-element: footnote" align="justify"><a title="" style="mso-footnote-id: ftn27" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftnref27" name="_ftn27"></a><span dir="rtl"></span><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 10pt; LINE-HEIGHT: 150%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus"><span dir="rtl"></span>(<span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span style="FONT-SIZE: 10pt; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: AR-SA; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'">[27]</span></b></span>) تهذيب التهذيب (8/172).<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0cm 0cm 0pt; LINE-HEIGHT: 150%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-element: footnote" align="justify"><a title="" style="mso-footnote-id: ftn28" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftnref28" name="_ftn28"></a><span dir="rtl"></span><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 10pt; LINE-HEIGHT: 150%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus"><span dir="rtl"></span>(<span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span style="FONT-SIZE: 10pt; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: AR-SA; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'">[28]</span></b></span>) فتح المغيث شرح ألفية الحديث (1/328).<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0cm 0cm 0pt; LINE-HEIGHT: 150%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-element: footnote" align="justify"><a title="" style="mso-footnote-id: ftn29" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftnref29" name="_ftn29"></a><span dir="rtl"></span><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 10pt; LINE-HEIGHT: 150%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus"><span dir="rtl"></span>(<span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span style="FONT-SIZE: 10pt; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: AR-SA; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'">[29]</span></b></span>) تهذيب التهذيب (10/341).<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0cm 0cm 0pt; LINE-HEIGHT: 150%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-element: footnote" align="justify"><a title="" style="mso-footnote-id: ftn30" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftnref30" name="_ftn30"></a><span dir="rtl"></span><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 10pt; LINE-HEIGHT: 150%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus"><span dir="rtl"></span>(<span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span style="FONT-SIZE: 10pt; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: AR-SA; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'">[30]</span></b></span>) التوابين (ص:194-199).<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0cm 0cm 0pt; LINE-HEIGHT: 150%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-element: footnote" align="justify"><a title="" style="mso-footnote-id: ftn31" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftnref31" name="_ftn31"></a><span dir="rtl"></span><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 10pt; LINE-HEIGHT: 150%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus"><span dir="rtl"></span>(<span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span style="FONT-SIZE: 10pt; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: AR-SA; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'">[31]</span></b></span>) سير أعلام النبلاء (15/86) وانظر (15/89).<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0cm 0cm 0pt; LINE-HEIGHT: 150%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-element: footnote" align="justify"><a title="" style="mso-footnote-id: ftn32" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftnref32" name="_ftn32"></a><span dir="rtl"></span><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 10pt; LINE-HEIGHT: 150%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus"><span dir="rtl"></span>(<span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span style="FONT-SIZE: 10pt; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: AR-SA; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'">[32]</span></b></span>) عبد الملك بن عبد الله بن يوسف بن محمد الجويني، أبو المعالي، من فقهاء الشافعية، ومن رؤوس المتكلمين، توفي سنة (478)هـ.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0cm 0cm 0pt; LINE-HEIGHT: 150%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-element: footnote" align="justify"><a title="" style="mso-footnote-id: ftn33" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftnref33" name="_ftn33"></a><span dir="rtl"></span><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 10pt; LINE-HEIGHT: 150%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus"><span dir="rtl"></span>(<span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span style="FONT-SIZE: 10pt; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: AR-SA; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'">[33]</span></b></span>) فيض القدير شرح الجامع الصغير (1/424).<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0cm 0cm 0pt; LINE-HEIGHT: 150%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-element: footnote" align="justify"><a title="" style="mso-footnote-id: ftn34" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftnref34" name="_ftn34"></a><span dir="rtl"></span><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 10pt; LINE-HEIGHT: 150%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus"><span dir="rtl"></span>(<span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span style="FONT-SIZE: 10pt; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: AR-SA; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'">[34]</span></b></span>) شذرات الذهب (3/358).<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0cm 0cm 0pt; LINE-HEIGHT: 150%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-element: footnote" align="justify"><a title="" style="mso-footnote-id: ftn35" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftnref35" name="_ftn35"></a><span dir="rtl"></span><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 10pt; LINE-HEIGHT: 150%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus"><span dir="rtl"></span>(</span></b><b><span dir="ltr" style="FONT-SIZE: 10pt; LINE-HEIGHT: 150%; FONT-FAMILY: mylotus; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'"><span style="mso-special-character: footnote"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span style="FONT-SIZE: 10pt; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: AR-SA; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'">[35]</span></b></span></span></b><span dir="rtl"></span><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 10pt; LINE-HEIGHT: 150%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus"><span dir="rtl"></span>) وانظر جواب الإمام ابن الأمير الصنعاني عليه كما في الدرر السنية (1/159) الهامش.<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0cm 0cm 0pt; LINE-HEIGHT: 150%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-element: footnote" align="justify"><a title="" style="mso-footnote-id: ftn36" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftnref36" name="_ftn36"></a><span dir="rtl"></span><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 10pt; LINE-HEIGHT: 150%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus"><span dir="rtl"></span>(<span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span style="FONT-SIZE: 10pt; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: AR-SA; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'">[36]</span></b></span>) شرح العقيدة الطحاوية (1/316-319).<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0cm 0cm 0pt; LINE-HEIGHT: 150%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-element: footnote" align="justify"><a title="" style="mso-footnote-id: ftn37" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftnref37" name="_ftn37"></a><span dir="rtl"></span><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 10pt; LINE-HEIGHT: 150%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus"><span dir="rtl"></span>(<span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span style="FONT-SIZE: 10pt; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: AR-SA; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'">[37]</span></b></span>) سير أعلام النبلاء (14/206).<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0cm 0cm 0pt; LINE-HEIGHT: 150%; TEXT-ALIGN: justify; mso-element: footnote" align="justify"><a title="" style="mso-footnote-id: ftn38" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftnref38" name="_ftn38"></a><span dir="rtl"></span><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 10pt; LINE-HEIGHT: 150%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus"><span dir="rtl"></span>(<span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span style="FONT-SIZE: 10pt; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: AR-SA; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'">[38]</span></b></span>) البداية والنهاية (11/279).<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0cm 0cm 0pt; LINE-HEIGHT: 150%; TEXT-ALIGN: justify; mso-element: footnote" align="justify"><a title="" style="mso-footnote-id: ftn39" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftnref39" name="_ftn39"></a><span dir="rtl"></span><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 10pt; LINE-HEIGHT: 150%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus"><span dir="rtl"></span>(<span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span style="FONT-SIZE: 10pt; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: AR-SA; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'">[39]</span></b></span>) المنتظم في تاريخ الملوك والأمم (7/38-39).<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0cm 0cm 0pt; LINE-HEIGHT: 150%; TEXT-ALIGN: justify; mso-element: footnote" align="justify"><a title="" style="mso-footnote-id: ftn40" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftnref40" name="_ftn40"></a><span dir="rtl"></span><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 10pt; LINE-HEIGHT: 150%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus"><span dir="rtl"></span>(<span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span style="FONT-SIZE: 10pt; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: AR-SA; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'">[40]</span></b></span>) سير أعلام النبلاء (16/190).<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0cm 0cm 0pt; LINE-HEIGHT: 150%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-element: footnote" align="justify"><a title="" style="mso-footnote-id: ftn41" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftnref41" name="_ftn41"></a><span dir="rtl"></span><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 10pt; LINE-HEIGHT: 150%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus"><span dir="rtl"></span>(<span dir="ltr" style="mso-special-character: footnote"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span style="FONT-SIZE: 10pt; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: AR-SA; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'">[41]</span></b></span>) مجموع فتاوى محمد بن إبراهيم (1/75).<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0cm 0cm 0pt; LINE-HEIGHT: 150%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-element: footnote" align="justify"><a title="" style="mso-footnote-id: ftn42" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftnref42" name="_ftn42"></a><span dir="rtl"></span><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 10pt; LINE-HEIGHT: 150%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus"><span dir="rtl"></span>(</span></b><b><span dir="ltr" style="FONT-SIZE: 10pt; LINE-HEIGHT: 150%; FONT-FAMILY: mylotus; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'"><span style="mso-special-character: footnote"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span style="FONT-SIZE: 10pt; FONT-FAMILY: mylotus; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: AR-SA; mso-bidi-language: AR-SA; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'">[42]</span></b></span></span></b><span dir="rtl"></span><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 10pt; LINE-HEIGHT: 150%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus"><span dir="rtl"></span>) طبقات الشافعية (1/111).<o:p></o:p></span></b></p> <p class="MsoNormal" dir="rtl" style="MARGIN: 0cm 0cm 0pt; LINE-HEIGHT: 150%; TEXT-ALIGN: justify; mso-pagination: none; mso-element: footnote" align="justify"><a title="" style="mso-footnote-id: ftn43" href="/articles.aspx?id=1592&selected_id=-2841&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftnref43" name="_ftn43"><span dir="rtl"></span><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 10pt; LINE-HEIGHT: 150%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus"><span dir="rtl"></span>(*) ا</span></b></a><b><span lang="AR-SA" style="FONT-SIZE: 10pt; LINE-HEIGHT: 150%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic'; mso-ascii-font-family: mylotus; mso-hansi-font-family: mylotus">نظر: رسالة الماجستير للشيخ (خالد البديوي) بعنوان: (التحولات العقدية المحمودة في صفوف الإمامية في القرن الأخير) جامعة الملك سعود، قسم الثقافة الإسلامية.</span></b><b><span dir="ltr" style="FONT-SIZE: 10pt; LINE-HEIGHT: 150%; FONT-FAMILY: mylotus; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'"><o:p></o:p></span></b></p>
التعليقات