عصمة الأئمة الاثني عشر
مدير الموقع
الأحد 16 مايو 2010 م
<p style="TEXT-JUSTIFY: kashida; TEXT-ALIGN: justify; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-KASHIDA: 0%; TEXT-INDENT: 1cm; MARGIN: 6pt 0cm 0pt; mso-pagination: none" dir="rtl" class="MsoNormal" align="justify"><b><span style="LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic','serif'; FONT-SIZE: 13pt; mso-bidi-language: AR-SY; mso-ascii-font-family: 'Times New Roman'; mso-hansi-font-family: 'Times New Roman'" lang="AR-SY">بعد أن تبيّن أن جميع الأدلة العقلية والنقلية على عصمة الأنبياء أدلة مخدوشة وفاسدة وأن القرآن الكريم ينفي أيضاً بكل صراحة وبشفافية تامة فكرة العصمة – بمعناها عند الشيعة- لم تبقَ هناك حاجة للانشغال بنقد أدلة عصمة الأئمة الاثني عشر (أو أي عصمة أي أحد آخر). ولكن لكي لا نترك ادعاء الشيعة في هذا المجال بلا جواب، من المفيد أن نأتي بأهم دليل عقلي «يتمسك به كافة متكلمي الشيعة تقريباً» على عصمة الأئمة ثم نقوم بدراسته ونقده:<?xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" /><o:p></o:p></span></b></p> <p style="TEXT-JUSTIFY: kashida; TEXT-ALIGN: justify; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-KASHIDA: 0%; TEXT-INDENT: 1cm; MARGIN: 6pt 0cm 0pt; mso-pagination: none" dir="rtl" class="MsoNormal" align="justify"><b><span style="LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic','serif'; FONT-SIZE: 13pt; mso-bidi-language: AR-SY; mso-ascii-font-family: 'Times New Roman'; mso-hansi-font-family: 'Times New Roman'" lang="AR-SY">«معنى الإمامة استمرار وظائف النبوة، فالإمام خليفة النبيّ في جميع شؤون النبوّة، إلا في مسألة تلقّيه الوحي بمعناه الاصطلاحي. وبالتالي لا بد أن يكون مثل هذا الإنسان معصوماً من أي انحراف متعمّد أو غير متعمّد في مقام تبيينه لأحكام الله أو توضيحه لسنن النبيّ وإلا لحدث نقضٌ للغرض، أي لما تحقّق الهدف من بيان الأحكام وبعث الأنبياء. وبناءً عليه فإن الأدلّة التي تثبت ضرورة عصمة الأنبياء تنطبق بذاتها تماماً على ضرورة عصمة الإمام»<sup><span style="COLOR: red">(<a style="mso-footnote-id: ftn1" title="" href="/adminsa/../articles.aspx?id=3608&selected_id=0&selected_id=-3613&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftn1" name="_ftnref1"><span class="MsoFootnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote" dir="ltr"><span class="MsoFootnoteReference"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span style="FONT-FAMILY: 'Times New Roman','serif'; COLOR: red; FONT-SIZE: 13pt; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'; mso-bidi-language: AR-SY; mso-fareast-font-family: 'Times New Roman'; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: EN-US">[1]</span></b></span></span></span></a>)</span></sup>.<o:p></o:p></span></b></p> <p style="TEXT-JUSTIFY: kashida; TEXT-ALIGN: justify; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-KASHIDA: 0%; TEXT-INDENT: 1cm; MARGIN: 6pt 0cm 0pt; mso-pagination: none" dir="rtl" class="MsoNormal" align="justify"><b><span style="LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic','serif'; FONT-SIZE: 13pt; mso-bidi-language: AR-SY; mso-ascii-font-family: 'Times New Roman'; mso-hansi-font-family: 'Times New Roman'" lang="AR-SY">أما كيفية دلالة هذا الدليل على ضرورة عصمة الأئمّة فبيانه كما يلي: <o:p></o:p></span></b></p> <p style="TEXT-JUSTIFY: kashida; TEXT-ALIGN: justify; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-KASHIDA: 0%; TEXT-INDENT: 1cm; MARGIN: 6pt 0cm 0pt; mso-pagination: none" dir="rtl" class="MsoNormal" align="justify"><b><span style="LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic','serif'; FONT-SIZE: 13pt; mso-bidi-language: AR-SY; mso-ascii-font-family: 'Times New Roman'; mso-hansi-font-family: 'Times New Roman'" lang="AR-SY">«لا شك أن للنبيِّ الأكرم واجبات وشؤون مختلفة تجاه المجتمع الإسلامي يمكن تلخيصها في الأصول العامة التالية: <o:p></o:p></span></b></p> <p style="TEXT-JUSTIFY: kashida; TEXT-ALIGN: justify; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-KASHIDA: 0%; TEXT-INDENT: 1cm; MARGIN: 6pt 0cm 0pt; mso-pagination: none" dir="rtl" class="MsoNormal" align="justify"><b><span style="LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic','serif'; FONT-SIZE: 13pt; mso-bidi-language: AR-SY; mso-ascii-font-family: 'Times New Roman'; mso-hansi-font-family: 'Times New Roman'" lang="AR-SY">ألف- تلقّي الوحي وإبلاغ الناس رسالات الله.<o:p></o:p></span></b></p> <p style="TEXT-JUSTIFY: kashida; TEXT-ALIGN: justify; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-KASHIDA: 0%; TEXT-INDENT: 1cm; MARGIN: 6pt 0cm 0pt; mso-pagination: none" dir="rtl" class="MsoNormal" align="justify"><b><span style="LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic','serif'; FONT-SIZE: 13pt; mso-bidi-language: AR-SY; mso-ascii-font-family: 'Times New Roman'; mso-hansi-font-family: 'Times New Roman'" lang="AR-SY">ب - تفسير الوحي الإلهي وبيان مقاصده.<o:p></o:p></span></b></p> <p style="TEXT-JUSTIFY: kashida; TEXT-ALIGN: justify; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-KASHIDA: 0%; TEXT-INDENT: 1cm; MARGIN: 6pt 0cm 0pt; mso-pagination: none" dir="rtl" class="MsoNormal" align="justify"><b><span style="LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic','serif'; FONT-SIZE: 13pt; mso-bidi-language: AR-SY; mso-ascii-font-family: 'Times New Roman'; mso-hansi-font-family: 'Times New Roman'" lang="AR-SY">ج - بيان أحكام الموضوعات المستجدّة.<o:p></o:p></span></b></p> <p style="TEXT-JUSTIFY: kashida; TEXT-ALIGN: justify; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-KASHIDA: 0%; TEXT-INDENT: 1cm; MARGIN: 6pt 0cm 0pt; mso-pagination: none" dir="rtl" class="MsoNormal" align="justify"><b><span style="LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic','serif'; FONT-SIZE: 13pt; mso-bidi-language: AR-SY; mso-ascii-font-family: 'Times New Roman'; mso-hansi-font-family: 'Times New Roman'" lang="AR-SY">د- رد الشبهات والتشكيكات الاعتقادية.<o:p></o:p></span></b></p> <p style="TEXT-JUSTIFY: kashida; TEXT-ALIGN: justify; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-KASHIDA: 0%; TEXT-INDENT: 1cm; MARGIN: 6pt 0cm 0pt; mso-pagination: none" dir="rtl" class="MsoNormal" align="justify"><b><span style="LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic','serif'; FONT-SIZE: 13pt; mso-bidi-language: AR-SY; mso-ascii-font-family: 'Times New Roman'; mso-hansi-font-family: 'Times New Roman'" lang="AR-SY">هـ- المحافظة على الدين ومنع وقوع التحريف فيه.<o:p></o:p></span></b></p> <p style="TEXT-JUSTIFY: kashida; TEXT-ALIGN: justify; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-KASHIDA: 0%; TEXT-INDENT: 1cm; MARGIN: 6pt 0cm 0pt; mso-pagination: none" dir="rtl" class="MsoNormal" align="justify"><b><span style="LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic','serif'; FONT-SIZE: 13pt; mso-bidi-language: AR-SY; mso-ascii-font-family: 'Times New Roman'; mso-hansi-font-family: 'Times New Roman'" lang="AR-SY">و- القضاء بين الناس وتطبيق ما أنزل الله من أحكام وقوانين.<o:p></o:p></span></b></p> <p style="TEXT-JUSTIFY: kashida; TEXT-ALIGN: justify; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-KASHIDA: 0%; TEXT-INDENT: 1cm; MARGIN: 6pt 0cm 0pt; mso-pagination: none" dir="rtl" class="MsoNormal" align="justify"><b><span style="LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic','serif'; FONT-SIZE: 13pt; mso-bidi-language: AR-SY; mso-ascii-font-family: 'Times New Roman'; mso-hansi-font-family: 'Times New Roman'" lang="AR-SY">ز- الحكم والرئاسة العامة وقيادة أمور الناس السياسية والاجتماعية والأمنية...<o:p></o:p></span></b></p> <p style="TEXT-JUSTIFY: kashida; TEXT-ALIGN: justify; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-KASHIDA: 0%; TEXT-INDENT: 1cm; MARGIN: 6pt 0cm 0pt; mso-pagination: none" dir="rtl" class="MsoNormal" align="justify"><b><span style="LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic','serif'; FONT-SIZE: 13pt; mso-bidi-language: AR-SY; mso-ascii-font-family: 'Times New Roman'; mso-hansi-font-family: 'Times New Roman'" lang="AR-SY">وقد</span></b><b><span style="LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic','serif'; FONT-SIZE: 13pt; mso-bidi-language: AR-SY; mso-ascii-font-family: Abo-thar; mso-hansi-font-family: Abo-thar" lang="AR-SY"> انقطع الوحي السماوي</span></b><b><span style="LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic','serif'; FONT-SIZE: 13pt; mso-bidi-language: AR-SY; mso-ascii-font-family: 'Times New Roman'; mso-hansi-font-family: 'Times New Roman'" lang="AR-SY"> بعد رحيل الرسول الأكرم </span></b><b><span style="LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic','serif'; FONT-SIZE: 13pt; mso-bidi-language: AR-SY; mso-ascii-font-family: Abo-thar; mso-hansi-font-family: Abo-thar" lang="AR-SY">صلى الله عليه وآله وسلم... ولكن ماذا حل ببقية شؤونه وواجباته صلى الله عليه وآله وسلم؟ هل وضع الشارع المقدس تدبيراً لجبر فقدان من يقوم بتلك المهام؟ لدينا ثلاثة احتمالات:<o:p></o:p></span></b></p> <p style="TEXT-JUSTIFY: kashida; TEXT-ALIGN: justify; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-KASHIDA: 0%; TEXT-INDENT: 1cm; MARGIN: 6pt 0cm 0pt; mso-pagination: none" dir="rtl" class="MsoNormal" align="justify"><b><span style="LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic','serif'; FONT-SIZE: 13pt; mso-bidi-language: AR-SY; mso-ascii-font-family: Abo-thar; mso-hansi-font-family: Abo-thar" lang="AR-SY">ا. أن يكون الشارع قد ترك بيان أي شيء يتعلق بهذا الأمر ولم يشـرع أي حل لجبران ذلك النقص وملء ذلك الفراغ.<o:p></o:p></span></b></p> <p style="TEXT-JUSTIFY: kashida; TEXT-ALIGN: justify; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-KASHIDA: 0%; TEXT-INDENT: 1cm; MARGIN: 6pt 0cm 0pt; mso-pagination: none" dir="rtl" class="MsoNormal" align="justify"><b><span style="LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic','serif'; FONT-SIZE: 13pt; mso-bidi-language: AR-SY; mso-ascii-font-family: Abo-thar; mso-hansi-font-family: Abo-thar" lang="AR-SY">ب. أن تكون الأمة الإسلامية قد وصلت، بفضل ما نالته من تعليم وتربية على يدي النبيّ الكريم صلى الله عليه وآله وسلم إلى مرتبة جعلها قادرة على جبران تلك النواقص بنفسها وجعلها في غنى عن مرشد ينصبه الله تعالى لها خليفةً للنبيّ صلى الله عليه وآله وسلم.<o:p></o:p></span></b></p> <p style="TEXT-JUSTIFY: kashida; TEXT-ALIGN: justify; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-KASHIDA: 0%; TEXT-INDENT: 1cm; MARGIN: 6pt 0cm 0pt; mso-pagination: none" dir="rtl" class="MsoNormal" align="justify"><b><span style="LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic','serif'; FONT-SIZE: 13pt; mso-bidi-language: AR-SY; mso-ascii-font-family: Abo-thar; mso-hansi-font-family: Abo-thar" lang="AR-SY">ج. أن يكون نبي الإسلام صلى الله عليه وآله وسلم قد أمر بنقل جميع الحقائق والعلوم التي تلقّاها من الله عزّ وجلّ وجميع الأحكام التي ستواجهها أمّته الإسلامية في المستقبل إلى شخص معيّن نصبه الله تعالى كي يواصل وظائف النبيّ صلى الله عليه وآله وسلم بعد رحيله.<o:p></o:p></span></b></p> <p style="TEXT-JUSTIFY: kashida; TEXT-ALIGN: justify; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-KASHIDA: 0%; TEXT-INDENT: 1cm; MARGIN: 6pt 0cm 0pt; mso-pagination: none" dir="rtl" class="MsoNormal" align="justify"><b><span style="LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic','serif'; FONT-SIZE: 13pt; mso-bidi-language: AR-SY; mso-ascii-font-family: Abo-thar; mso-hansi-font-family: Abo-thar" lang="AR-SY">بطلان الوجه الأول معلوم، لأنه يتنافى مع الهدف من بعث الأنبياء ويعتبر نقضاً للغرض. فالأمر دائر بين الوجهين الأخيرين فقط (أي الوجهين ب وج) وهذا هو أهم اختلاف بين الشيعة والسنة. لقد اعتبر أهل السنة أن الأمة الإسلامية لم تعد بحاجة بعد النبيّ صلى الله عليه وآله وسلم إلى مرشد وقائد منصوب مِنْ قِبَلِ الله... وأن الأمة أصبحت قادرة بنفسها على بيان الأحكام وتفسير الوحي وتطبيق الشـرع الذي أنزله الله </span></b><b><span style="LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic','serif'; FONT-SIZE: 13pt; mso-bidi-language: AR-SY; mso-ascii-font-family: 'Times New Roman'; mso-hansi-font-family: 'Times New Roman'" lang="AR-SY">–</span></b><b><span style="LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic','serif'; FONT-SIZE: 13pt; mso-bidi-language: AR-SY; mso-ascii-font-family: Abo-thar; mso-hansi-font-family: Abo-thar" lang="AR-SY"> كما يريده الله ويرضاه-. ولكن إذا ألقينا نظرة سريعة على تاريخ الفترة التي أعقبت رحيل النبيّ صلى الله عليه وآله وسلم </span></b><b><span style="LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic','serif'; FONT-SIZE: 13pt; mso-bidi-language: AR-SY; mso-ascii-font-family: 'Times New Roman'; mso-hansi-font-family: 'Times New Roman'" lang="AR-SY">لأدركنا أن الأمة الإسلامية لم تكن تمتلك القدرة على القيام بتلك الوظائف والواجبات. فمثلاً نجد أن اختلاف</span></b><b><span style="LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic','serif'; FONT-SIZE: 13pt; mso-bidi-language: AR-SY; mso-ascii-font-family: Abo-thar; mso-hansi-font-family: Abo-thar" lang="AR-SY">ات كثيرة وقعت بين المفسرين المسلمين في موضوع تفسير آيات القرآن وتوضيح وشرح مقاصد الآيات الإلهية، وهذا شاهد على عدم قدرة الأمة وعدم أهليتها في هذا المجال.... إن الاختلافات الواضحة في تفسير آيات القرآن تبين وجود حاجة ماسة إلى مفسر إلهي معصوم من الخطأ والاشتباه في تفسير وبيان الوحي.<o:p></o:p></span></b></p> <p style="TEXT-JUSTIFY: kashida; TEXT-ALIGN: justify; LINE-HEIGHT: 200%; TEXT-KASHIDA: 0%; TEXT-INDENT: 1cm; MARGIN: 6pt 0cm 0pt; mso-pagination: none" dir="rtl" class="MsoNormal" align="justify"><b><span style="LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic','serif'; FONT-SIZE: 13pt; mso-bidi-language: AR-SY; mso-ascii-font-family: Abo-thar; mso-hansi-font-family: Abo-thar" lang="AR-SY">... بناء على ذلك من الضروريّ أن ينصب الشارع المقدّس شخصاً بعد النبيّ ليواصل مهامه وأن يعرِّفه للناس بوصفه خليفته الذي سيواصل رسالته ومهامه من بعده... [بعبارة أخرى] يجب أن يكون بين أصحاب النبيّ الأكرم صلى الله عليه وآله وسلم شخص أو أشخاص أخذوا الإسلام بشكله الكامل والتام عن النبيّ ليقوموا بعده بمهام توضيح وبيان أحكام الدين. ومن دون وجود مثل هذا الشخص أو الأشخاص الذين يقومون ببيان تعاليم الدين بنحو معصوم عن أي خطأ، لا يمكن الحديث عن تمكن الناس من الوصول إلى دين إلهي خالص كامل وبالتالي لن يتحقق الغرض من البعثة من أساسه»</span></b><b><sup><span style="LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic','serif'; FONT-SIZE: 13pt; mso-bidi-language: AR-SY; mso-ascii-font-family: 'Times New Roman'; mso-hansi-font-family: 'Times New Roman'" lang="AR-SY"> <span style="COLOR: red">(<a style="mso-footnote-id: ftn2" title="" href="/adminsa/../articles.aspx?id=3608&selected_id=0&selected_id=-3613&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftn2" name="_ftnref2"><span class="MsoFootnoteReference"><span style="mso-special-character: footnote" dir="ltr"><span class="MsoFootnoteReference"><b style="mso-bidi-font-weight: normal"><span style="FONT-FAMILY: 'Times New Roman','serif'; COLOR: red; FONT-SIZE: 13pt; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'; mso-bidi-language: AR-SY; mso-fareast-font-family: 'Times New Roman'; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: EN-US">[2]</span></b></span></span></span></a>)</span>.</span></sup></b><b><span style="LINE-HEIGHT: 200%; FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic','serif'; FONT-SIZE: 13pt; mso-bidi-language: AR-SY; mso-ascii-font-family: 'Times New Roman'; mso-hansi-font-family: 'Times New Roman'" lang="AR-SY"><o:p></o:p></span></b></p> <p style="LINE-HEIGHT: 200%; MARGIN: 0cm 0cm 0pt" dir="rtl" class="MsoNormal" align="justify"><b><span style="LINE-HEIGHT: 200%; FONT-SIZE: 13pt; mso-bidi-language: AR-SY" dir="ltr"><o:p><font face="Times New Roman"> </font></o:p></span></b></p> <div style="mso-element: footnote-list" align="justify"><br clear="all"></div><font face="Times New Roman"> <div style="mso-element: footnote-list" align="justify"> <hr align="right" size="1" width="33%"> </div></font> <p style="LINE-HEIGHT: normal; TEXT-INDENT: -18.9pt; MARGIN: 0cm 18.9pt 0pt 0cm; mso-element: footnote" dir="rtl" class="MsoFootnoteText" align="justify"><a style="mso-footnote-id: ftn1" title="" href="/adminsa/../articles.aspx?id=3608&selected_id=0&selected_id=-3613&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftnref1" name="_ftn1"></a><span dir="rtl"></span><span style="FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic','serif'; COLOR: red; mso-ascii-font-family: 'Times New Roman'; mso-hansi-font-family: 'Times New Roman'" lang="AR-SA"><span dir="rtl"></span><font size="3">(</font></span><span style="COLOR: red; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'" dir="ltr"><span style="mso-special-character: footnote"><span style="FONT-FAMILY: 'Times New Roman','serif'; COLOR: red; FONT-SIZE: 12pt; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'; mso-bidi-language: AR-SA; mso-fareast-font-family: 'Times New Roman'; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: EN-US">[1]</span></span></span><span dir="rtl"></span><span style="FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic','serif'; COLOR: red; mso-ascii-font-family: 'Times New Roman'; mso-hansi-font-family: 'Times New Roman'" lang="AR-SA"><span dir="rtl"></span><font size="3">)</font></span><span style="FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic','serif'; mso-ascii-font-family: 'Times New Roman'; mso-hansi-font-family: 'Times New Roman'" lang="AR-SA"><font size="3"> «<b>پژوهشى در عصمت معصومان</b>» (بحثٌ في عصمة المعصومين)، حسن يوسفيان وأحمد حسين شريفي، ص279. <o:p></o:p></font></span></p> <p style="LINE-HEIGHT: normal; TEXT-INDENT: -18.9pt; MARGIN: 0cm 18.9pt 0pt 0cm; mso-element: footnote" dir="rtl" class="MsoFootnoteText" align="justify"><a style="mso-footnote-id: ftn2" title="" href="/adminsa/../articles.aspx?id=3608&selected_id=0&selected_id=-3613&page_id=0&page_size=5&links=True#_ftnref2" name="_ftn2"></a><span dir="rtl"></span><span style="FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic','serif'; COLOR: red; mso-ascii-font-family: 'Times New Roman'; mso-hansi-font-family: 'Times New Roman'" lang="AR-SA"><span dir="rtl"></span><font size="3">(</font></span><span style="COLOR: red; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'" dir="ltr"><span style="mso-special-character: footnote"><span style="FONT-FAMILY: 'Times New Roman','serif'; COLOR: red; FONT-SIZE: 12pt; mso-bidi-font-family: 'Simplified Arabic'; mso-bidi-language: AR-SA; mso-fareast-font-family: 'Times New Roman'; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: EN-US">[2]</span></span></span><span dir="rtl"></span><span style="FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic','serif'; COLOR: red; mso-ascii-font-family: 'Times New Roman'; mso-hansi-font-family: 'Times New Roman'" lang="AR-SA"><span dir="rtl"></span><font size="3">)</font></span><span style="FONT-FAMILY: 'Simplified Arabic','serif'; mso-ascii-font-family: 'Times New Roman'; mso-hansi-font-family: 'Times New Roman'" lang="AR-SA"><font size="3"> المصدر السابق، ص 280. <o:p></o:p></font></span></p>
التعليقات